Hoezo is lachgas slecht voor het klimaat?

We worden tegenwoordig dagelijks geconfronteerd met klimaatverandering. “We moeten minder CO₂ uitstoten” wordt dan vaak gezegd. Maar wist je dat er door menselijke activiteiten ook andere broeikasgassen worden vrijgelaten in de natuur? Lachgas heeft zelfs een nog sterker effect op het klimaat dan CO₂.

15 juni 2021

We weten allemaal hoe belangrijk het is om te strijden tegen klimaatverandering. Dat doen we door de uitstoot van broeikasgassen te verlagen. Nu denk je bij broeikasgas waarschijnlijk aan koolstofdioxide, maar er zijn nog veel meer gassen die de aarde verwarmen. Misschien heb je wel eens kleine zilverkleurige patronen op straat zien liggen of met vrienden gelachen na een teug lachgas. Datzelfde lachgas heeft echter wel een keerzijde die iets minder lollig is. Het speelt een belangrijkere rol in de verwarming van de aarde dan je wellicht wist.

De sterren van klimaatverandering

CO₂ is het broeikasgas die het meest door de mens wordt uitgestoten, maar ongeveer een kwart van de menselijke uitstoot van broeikasgassen bestaat uit methaan (CH₄) en lachgas (N₂O). Ook al is CO₂ de hoofdrolspeler, methaan en lachgas hebben een vele malen sterker broeikaseffect! Het uitstoten van 1 kilogram methaan heeft in 100 jaar tijd een 28 keer sterker effect op de verwarming van de aarde dan het uitstoten van 1 kilogram CO₂. Voor lachgas geldt dat het 265 (!) maal sterker is dan CO₂. En alsof dat nog niet erg genoeg is, is lachgas tegenwoordig ook nog het belangrijkste ozonafbrekend gas. Dus zelfs kleine hoeveelheden van deze gassen zijn problematisch.

Lachgas (N2O) heeft in 100 jaar tijd een 265 keer sterker effect op de verwarming van de aarde dan CO2. — Lachgas (N₂O) heeft in 100 jaar tijd een 265 keer sterker effect op de verwarming van de aarde dan CO₂.
Pixabay CC0/Nina Roothans voor NEMO Kennislink

Lachbui door lachgas

De naam lachgas komt je misschien wel bekend voor. Het werd jarenlang als narcosemiddel gebruikt bij de tandarts en in ziekenhuizen. Tegenwoordig worden daar grotendeels andere narcosemiddelen gebruikt. Je denkt nu vast wel: “Lachgas, moet je daar nu echt van lachen of heet het gewoon toevallig zo?”. Je raad het antwoord wel, je kunt er echt lachbuien van krijgen! Toch niet zo erg dan, af en toe een ingreepje bij de tandarts krijgen.

/a>
Door dit effect wordt lachgas ook wel eens als drugs gebruikt. Door het inademen van lachgas komt er minder zuurstof in de brein. Hierdoor neem je de wereld om je heen anders waar en kun je lachbuien krijgen. Maar er valt niet altijd te lachen met lachgas. Door het zuurstoftekort kun je hoofdpijn krijgen, duizelig worden of verward raken. Op lange termijn kan het zelfs zenuwschade veroorzaken. Toch verstandiger om die lollige vrienden van je te bellen als je een oppepper nodig hebt!

Hoe komt lachgas in de lucht terecht?

Lachgas wordt grotendeels aangemaakt door micro-organismen, zoals bacteriën en schimmels. Waarschijnlijk denk je nu meteen aan slechte gevolgen van deze wezentjes, maar eigenlijk doen ze ook veel goed en kunnen we er niet zonder leven. Sommige bacteriën helpen ons lijf met het verwerken van voedsel, microalgen in de zee zorgen voor zuurstofproductie, en schimmels worden gebruikt om brood en bier te maken.

Veel micro-organismen zetten verschillende stikstofmoleculen om naar lachgas, waarna het vrijgelaten wordt in de lucht. Dit gebeurt in natuurlijke omgevingen zoals de oceaan en de grond, maar wordt aangevuld door toedoen van de mens. Een goed voorbeeld hiervan zijn landbouwgronden. De micro-organismen die lachgas aanmaken zijn van nature aanwezig in de grond, maar om te zorgen dat gewassen goed groeien wordt er extra stikstof ingebracht in de vorm van mest of kunstmest. Dit zorgt ervoor dat de bacteriën en schimmels meer stikstof naar lachgas kunnen omzetten. Micro-organismen in de grond zetten stikstof van mest en kunstmest om naar lachgas.

Micro-organismen in de grond zetten stikstof van mest en kunstmest om naar lachgas.
Nina Roothans voor NEMO Kennislink

Zijn alle stikstof micro-organismen dan slecht voor het klimaat? Nee, er zijn ook micro-organismen die juist lachgas kunnen ademen, maar dat kan niet altijd even snel als dat het door anderen wordt vrijgelaten, waardoor er toch lachgas in de lucht terecht komt. Voortaan toch maar minder vaak naar het toilet gaan. Lachgas wordt ook vrijgelaten tijdens het zuiveren van afvalwater. Hè, hoe kan dat? Dit wist je misschien nog niet, maar het afvalwater dat afkomstig is van onze toiletten en douches wordt door duizenden verschillende micro-organismen gezuiverd voordat het wordt geloosd. Deze micro-organismen zorgen onder andere dat het ammoniak (een vorm van stikstof) die afkomstig is van onze plas wordt verwijderd (fun fact: het kenmerkende geur van plas is ammoniak!).

Een deel van deze ammoniak wordt omgezet naar lachgas, wat dus vrijkomt in de lucht.Het effect op het klimaat van het lachgas dat vrijkomt bij het zuiveren van je douche- en toiletwater in een jaar staat gelijk aan het verbranden van kool om genoeg elektriciteit op te wekken om een laptop 10 dagen non-stop te gebruiken. Of om 25 uur te stofzuigen, voor het geval je net als ik een clean freak bent!

/a>Je begrijpt het plaatje nu wel. Het is dus belangrijk dat we de lachgasuitstoot zo veel mogelijk verlagen. Een manier om dat te doen is om de mengsels van micro-organismen die lachgas aanmaken en omzetten te bestuderen. Als we beter begrijpen hoe deze micro-organismen werken en met elkaar omgaan, kunnen we wellicht zorgen dat ze minder lachgas uitstoten.