Hoe het Eurovisie Songfestival taboes op psychische klachten helpt doorbreken

Over depressies en psychoses wordt vaak gezwegen. En al helemaal weinig gezongen. Zangeres S10 doorbrak dat taboe tijdens het Songfestival met haar liedje over haar psychische klachten. En dat is heel belangrijk.

7 juni 2022

Als je in mei voor de buis zat om naar de (halve) finale van het Songfestival te kijken, heb je haar ongetwijfeld gezien: de 21-jarige zangeres S10. Of je nu een fan bent of niet, met haar muziek weet ze bij velen een snaar te raken. Ze heeft op jonge leeftijd veel last gehad van psychische klachten: depressiviteit, en zelfs psychoses. Dit zijn thema’s die in haar muziek, ook haar lied voor het Eurovisiesongfestival, een belangrijke rol spelen. Door zo open hierover te praten draagt ze bij aan het doorbreken van het taboe op psychische klachten, en dat is volgens mij erg belangrijk.

Mentale klachten

Zo blijkt uit recent onderzoek dat jongeren in Nederland het lastig vinden om over mentale klachten te praten: ze geven zichzelf gemiddeld een rapportcijfer 5,6 als het gaat over hoe makkelijk zij praten over psychische problemen. Daarnaast zeggen bijna 9 op de 10 jongeren dat ze psychische klachten liever niet delen op sociale media. Dit heeft wellicht te maken met schaamte, het niet willen belasten van je omgeving, of bijvoorbeeld het idee dat je toch niet kan worden geholpen.

Dit moeten we ons aantrekken, want juist in deze periode van het leven waarin je opgroeit van kind tot volwassene, ben je extra kwetsbaar voor het ontstaan van psychische klachten zoals depressiviteit of angst. Hierover praten met je vrienden, je familie, of op school, kan al heel erg helpen. En het is daarnaast een belangrijke eerste stap om daarna eventueel extra hulp te zoeken als dat nodig is.

Gepaste hulp

Want praten kan op zichzelf al helpen, maar alleen mensen aanmoedigen om te praten is niet altijd genoeg. Wie te kennen geeft psychische klachten te hebben, moet vervolgens de kans krijgen om gepaste hulp te krijgen. Sterker nog: als we mensen aanmoedigen om over psychische klachten te praten zonder ze daarna ook te helpen, heeft het bespreekbaar maken van dit onderwerp mogelijk ook ongewenste negatieve effecten. Dat is een belangrijke boodschap voor wetenschappers die psychische stoornissen zoals depressie onderzoeken en voor bestuurders en politici die gaan over hoe we de gezondheidszorg organiseren.

Het is ook een van mijn drijfveren, toen ik voorheen als arts werkte in psychiatrische klinieken, en tegenwoordig als onderzoeker: hoe zorgen we dat behandelingen voor psychische klachten effectief zijn? En hoe zorgen we ervoor dat zij de stap naar hulpverlening ook durven en kunnen zetten?

Meer onderzoek naar deze vragen is hard nodig. Ondanks dat er veel verschillende behandelingen bestaan, zoals gesprekken met een psycholoog of in sommige gevallen medicatie, blijft het soms lastig om psychische klachten goed te behandelen. Vaak komen psychische klachten ook terug. Hier ligt een duidelijke opdracht voor de wetenschap. Hoe maken we onze behandelingen nog effectiever, en hoe voorkomen we dat mensen na behandeling toch weer last krijgen van psychische klachten?

Uit onderzoek blijkt dat jongeren in Nederland het lastig vinden om over mentale klachten te praten.

De andere vraag gaat over toegankelijkheid: hoe zorgen we ervoor dat jongeren zich geroepen voelen om hulp te zoeken, en zo nodig ook snel de juiste hulp weten te vinden? Helpt het al als we het gesprek over psychische klachten normaliseren? Of heeft dit pas een positief effect als we ook andere zaken verbeteren, zoals toegankelijke vormen van hulp? Ook hier dragen wij als wetenschappers aan bij, door bijvoorbeeld te onderzoeken of je effectieve behandelingen ook op een laagdrempelige manier kan aanbieden. Door het online te regelen, in een buurthuis in je eigen wijk, of misschien zelfs wel op een bankje in het park. Bestuurders en politici doen er ook slim aan hier beter over na te denken. Bewezen effectieve behandelingen moeten toegankelijk zijn voor zoveel mogelijk jongeren, zonder al te veel financiële drempels of lange wachtlijsten. Kortom: onderzoekers en hulpverleners moeten nagaan hoe we behandelingen zo effectief én toegankelijk mogelijk maken. Om vervolgens politici en bestuurders op te roepen dit te omarmen en breder beschikbaar te maken.

Drempels wegnemen

Met elkaar kunnen praten over psychische klachten is een eerste stap. Maar de zorg krijgen die je nodig hebt als je je uitspreekt, is net zo belangrijk. In mijn onderzoek werk ik hard aan het realiseren van die tweede stap. Ik wil weten hoe we groepen die de hulpverlening nu niet altijd weten te vinden, kunnen helpen. Bijvoorbeeld door culturele of financiële drempels weg te nemen.

Maar het begint uiteindelijk bij die eerste stap: het samen praten over psychische problemen. Laten we dus proberen meer oog voor elkaar te hebben, en durf te vragen hoe het met iemand gaat als je vermoedt dat iemand niet lekker in zijn of haar vel zit.

En daarbij kunnen we een voorbeeld nemen aan S10. Of ze nou heeft gewonnen of niet, doet er niet zoveel toe. Want één ding heeft ze in ieder geval bereikt: door haar liedjes is het taboe op praten over psychische klachten alweer iets kleiner geworden. Een prestatie waar ze op zichzelf al heel trots op mag zijn. Het is nu aan ons allemaal om net als S10 ons uit te spreken en samen het taboe op psychische klachten nog verder te doorbreken.

_Heb je zelf last van psychische klachten, en wil je hier misschien iets mee? Of ken je mensen die hiermee te maken hebben, die misschien hulp zoeken? Kijk bijvoorbeeld op:
Jongerenhulponline
en Thuisarts