Naar de content
Faces of Science
Faces of Science

Een miljoen voor het opgraven van de antieke metropool Antiochië

Wat zou je doen met een miljoen?

Antioch Expedition Archives, Department of Art and Archaeology, Princeton University

Met een miljoen zou ik een grootschalige opgraving willen opzetten in het centrum van Antakya. We weten maar bar weinig over de archeologie van deze oude metropool. Toch lag hier vroeger de antieke stad Antiochië aan de Orontes, één van de allergrootste en belangrijkste steden in de Hellenistische en Romeinse periode!

Tegenwoordig is er nog maar weinig te zien van de grootsheid van de antieke stad Antiochië. Nu is Antakya een grote, moderne stad in het diepe zuiden van Turkije, gelegen nabij de Middellandse Zee. De antieke metropool werd in 300 voor Christus ‘gesticht’ (of: geclaimd) door de Seleucidische heerser Seleucos I Nicator (“de overwinnaar”) en kwam in de eerste eeuw v. Chr. in handen van de Romeinen. Het was voor veel karavanen en handelaren het begin- of eindpunt van hun handelsroutes naar het nabije en verre oosten.

Daarnaast zorgde de bijbehorende havenstad Seleucia Pieria ervoor dat Antiochië een zeer centrale doorvoerplek was naar belangrijke Mediterrane markten zoals Alexandrië, Delos en Rome. Als we de geschreven bronnen moeten geloven, functioneerde de stad werkelijk als een soort globaal schakelpunt waar mensen, dingen en ideeën uit heel Eurazië samenkwamen en weer vandaan vertrokken.

Het Hellinistische theater van de god Dionysos was verborgen onder meer dan negen meter aarde. Werklui moesten al die grond met mandjes aan elkaar doorgeven om het te verplaatsen. Foto uit 1936

Antioch Expedition Archives, Department of Art and Archaeology, Princeton University

Geteisterd door geldgebrek en aardbevingen

Toch weten we bar weinig over de archeologie van deze antieke metropool. In de jaren ’30 van de twintigste eeuw groef de Princeton-universiteit hier enkele jaren op. Deze opgravingen werden geteisterd door geldgebrek, aardbevingen en overstromingendat. In 1939 werd het gehele project gestaakt ten gevolge van het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog en het feit dat Antakya vrij plotseling deel werd van Turkije in plaats van het Frans Mandaat Syrië.

Een groter probleem was dat de antieke stad haast volledig bedolven was onder meer dan vijftien meter grond, het gevolg van de eeuwenlange erosie van de nabijgelegen Silpiosberg (de Habib Neccar Dağı). De moderne stad Antakya had die erosielagen ook nog eens volledig bedekt met moderne bebouwing. De opgraving kostte daarom ontzettend veel tijd, geld en mankracht en kon bovendien maar op enkele locaties worden uitgevoerd.

Luchtfoto van Antakya met de rivier Orontes en bergkam Silpios (Habib Neccar Dağı)op de achtergrond. In het midden zie je waar de oude Romeinse weg van Latakia (het vroegere Laodicea) naar Aleppo (het oude Beroea)liep. Foto uit 1937.

Antioch Expedition Archives, Department of Art and Archaeology, Princeton University

De spectaculaire vroeg-Christelijke en Byzantijnse vondsten zorgden er bovendien voor dat we nog steeds heel weinig weten over de diepergelegen Hellenistische en Romeinse bewoningsfasen. Werd de stad werkelijk uit het niets gesticht door Seleucos I Nicator of was er ook al vroegere bewoning? Hoe voltrok zich het proces van urbanisering? Welke veranderingen kunnen we linken aan de machtsovername door de Romeinen? Hoe zien we globale contacten terug in de architectuur van gebouwen, de stijl van decoratie en de herkomst van objecten? En werden deze globale contacten simpelweg toegeëigend of juist tot iets lokaals, iets typisch ‘Antiochisch’ omgewerkt? Met een miljoen is het wellicht mogelijk om een opgravingsproject op te zetten dat dergelijke vragen probeert te beantwoorden.

Langlopend buurtproject

Uiteraard is het belangrijk dat de bewoners van Antakya ook wel echt iets hebben aan zo’n project. Het geld zou dus ook moeten worden geïnvesteerd in een vorm van duurzame stadsplanning, iets waarvoor je heel goed moet samenwerken met het lokale stadsbestuur en de bewoners. De vraag is dan hoe je een opgraving echt deel kunt maken van een gemeenschap – bijvoorbeeld door het werk op een heel openbare manier uit te voeren, er veel lokale archeologen, studenten en scholieren bij te betrekken en er een groot, langlopend buurtproject van te maken waar de relatie van de bewoners met hun eigen verleden en dat van de stad centraal staat.

Ook moet je er over nadenken hoe je de resultaten van zo’n opgraving kunt integreren in voorzieningen waar de lokale samenleving echt behoefte aan heeft. Denk aan een cultureel buurtcentrum, een park, een markthal of een sportveld – zulke plekken kunnen heel goed gecombineerd worden met een informatieve archeologische site.

Het zou dus mooi zijn om het geld te investeren in een project dat de kwaliteit van de leefomgeving voor veel mensen verbetert en daarmee tegelijkertijd bijdraagt aan een groeiend historisch bewustzijn. De historische kennis die we vergaren met opgravingen in het antieke Antiochië moet dus breedgedragen zijn – iedereen moet zich ermee verbonden kunnen voelen.

ReactiesReageer