10 manieren om (ex-)migranten te vinden in Dakar

Voor mijn promotieonderzoek ben ik in Dakar om beter te begrijpen in welke wereld Senegalezen terecht komen die in Europa zijn geweest. Wat betekent migratie voor hen en de mensen om hen heen? Een vraag die ik vaak krijg als ik vertel over mijn onderzoek is: waar vind je deze mensen? Als je goed om je heen kijkt kan dat eigenlijk overal! In deze blog zet ik tien manieren voor je op een rij.

12 maart 2021

1. Vlieg naar Senegal

Een logische plek waar altijd reizigers zijn die teruggaan naar Senegal is het vliegtuig. Als je geluk hebt zit je naast een interessant persoon. Wellicht iemand die voor langere tijd teruggaat? Dit kunnen zowel mensen zijn die alleen of met een organisatie zijn teruggekomen. Ook mensen die uitgezet worden en dus moeten terugkeren kunnen in hetzelfde passagiersvliegtuig zitten.

Vanuit Europa zie je vaak geen verschil met andere passagiers. Op vluchten vanuit de Verenigde Staten kan dat beeld anders zijn: soms zitten ze daar met handboeien in het vliegtuig. Behalve via passagiersvluchten vinden uitzettingen ook plaats met speciale georganiseerde vluchten, een chartervlucht. Dit laatste gebeurt minder vaak en is ook duurder voor de landen die mensen uitzetten.

2. Koop een ei bij een boetiek

Migratie is in Senegal nooit ver weg. Bijna iedereen heeft een broer, zus, neef of andere bekende die in Europa of elders is (geweest). Dit zag ik bijvoorbeeld toen ik in een mix van Frans en Wolof, de meest gesproken talen van Senegal, een ei kocht bij een boetiek. Ik raakte aan de praat met een andere klant en hij bleek een broer in Nederland te hebben. Migratie is onderdeel van het dagelijks leven en ook een belangrijke inkomstenbron voor veel families.

Een van mijn participanten noemt migranten de ‘brandweerlieden van Senegal’. Zij blussen veel kleine en grotere brandjes door bijvoorbeeld financiële problemen in de familie op te lossen. In Europa vind je de meeste Senegalezen in Frankrijk, Spanje en Italië. Senegalezen gaan niet alleen naar Europa. Ook in landen zoals China, Brazilië, de Verenigde Staten, de Verenigde Arabische Emiraten en omliggende landen zoals Gambia, Marokko, Mauritanië en Guinee zijn Senegalezen.

Ik in een boetiek in Senegal — Karlien in een boetiek in Senegal
Eva Ekua

3. Neem contact op met organisaties die werken met migranten

Een voor de hand liggende plek en ook een veel gebruikte startplaats voor onderzoek naar migratie: organisaties die in contact zijn met migranten. En dat zijn er nogal wat in Senegal en Europa! Netwerken van teruggekeerde migranten, internationale non-gouvernementele organisatie die ondernemers steunen, organisaties die psychologische hulp bieden voor migranten, de overheid, vrijwilligersprojecten et cetera. Hoewel zij veel in contact zijn met migranten en veel kunnen vertellen over de migranten en hun ervaringen zijn er ook een aantal nadelen.

Ze mogen bijvoorbeeld niet zomaar persoonlijke data delen en het kan bureaucratisch zijn om toestemming te krijgen van alle betrokken partijen die meewerken aan je onderzoek. Het kan dus zijn dat je geen mensen kunt spreken of een beperkt aantal. En waarom kiezen ze juist dan juist deze enkele personen? Dit leidt mogelijk tot een eenzijdig beeld. Ook kan je je afvragen of het duidelijk genoeg is dat jij onafhankelijk bent van de organisatie. Durven de mensen wel echt te vertellen wat ze denken?

4. Hoor je een boor of voel je flinke trillingen?

Dat is geen uitzondering in Dakar! Grote kans dat het bouwproject medegefinancierd is door een migrant. Veel huizen en andere gebouwen zijn gebouwd met hulp van migranten. Ook is het een belangrijk symbool van succes. Velen dromen erover om uiteindelijk terug te keren naar Senegal maar willen zich eerst goed voorbereiden; met lege handen terugkeren is geen optie. En dat kan dus ook een reden zijn om weer opnieuw weg te gaan.

5. Dans in een nachtclub of ga naar het strand

Ik zag het zelf niet aankomen toen ik op een zaterdagavond in een club stond tussen de dansende menigte (voor coronatijd). Maar ook hier kun je migranten vinden. Zeker in de vakantieperiodes in december en tijdens de zomermaanden is het er bruisend. Het is een uitgelezen moment om oude vrienden en familie te zien en ook nieuwe mensen te leren kennen. Wil je meer weten over reizen van migranten en hun kinderen in de vakantiemaanden? Lees dan ook de blog van mijn mede Face of Science Gladys over de december hype in Ghana.

Ga naar een nachtclub of het strand
Karlien Strijbosch voor NEMO Kennislink

6. Bezoek een conferentie

Migratie is een veel besproken thema en er worden verschillende evenementen georganiseerd zowel in Senegal als daarbuiten. Ook reizen academici vaak zelf veel dus wellicht ontmoet je wel een Senegalese professor of PhD student die je zijn of haar verhaal kan vertellen.

Karlien bezocht een conferentie en kwam ermee op het Senegalese journaal, je ziet haar ongeveer bij minuut 12

7. Koop een tweedehands koelkast

Sommige deelnemers aan mijn onderzoek zijn dol op Ebay en Marktplaats. Waarom? Tweedehands spullen uit Europa zijn een business! Na enkele maanden speuren en sparen in Europa bestel je een container en verscheep je de gevonden spullen naar Senegal. Aangekomen in Dakar worden de spullen vaak deels op straat uitgestald. Vaak zijn het migranten die deze handel begonnen zijn, bijvoorbeeld in samenwerking met een broer of ander familielid. Dit geldt overigens ook voor andere tweedehands artikelen, schoenen of kleding die je op vele markten kan vinden.

Koop een koelkast
Karlien Strijbosch voor NEMO Kennislink

8. Blijf thuis

Tijdens mijn onderzoek woon ik op verschillende plekken: bij een Senegalees gastgezin, deelnemers aan mijn onderzoek of in een gemengd huis waar ik een kamer huur. In Senegal gaat niet alles volgens afspraak en lopen mensen makkelijk bij elkaar binnen. Juist door de tijd te nemen en er gewoon te zijn ontstaan ontmoetingen. Soms hoef je dus nergens naartoe.

9. Bekijk de campagnes over migratie via de zee of de woestijn

In Senegal kan ik niet over mijn project praten zonder ook uit te komen bij de tragiek van migratie. Vanaf 2006 zijn er vooral veel jonge migranten gestorven, bijvoorbeeld in de Atlantische oceaan op weg naar de Canarische eilanden of in de woestijn. De meeste van hen zijn tussen de twintig en dertig jaar oud. Deze migratie per boot wordt door veel mensen in Senegal afgekeurd, gecriminaliseerd en er zijn campagnes om jongeren te informeren over de gevaren over deze vorm van migratie.

Informatiecampagnes zijn vaak medegefinancierd door Europese landen, waaronder Nederland. Migranten die terug zijn in Senegal worden bij dit soort campagnes regelmatig gevraagd hun verhaal te vertellen als ervaringsdeskundigen. Een voorbeeld hiervan is het project Migrants as Messengers van de internationale organisatie voor migratie (IOM). Ook Senegalese artiesten werken hier soms aan mee, bijvoorbeeld de rapper Big Makou Djolof:

10. Gebruik je netwerk – one handshake away

Zoals je ziet in de bovenstaande punten zijn (ex)migranten eigenlijk overal. Maar het is in Senegal niet vanzelfsprekend om direct te weten hoe iemand precies is teruggekomen of is vertrokken. Dit wordt niet altijd gedeeld, soms uit angst voor jaloezie, afkeuring of uit schaamte. Als je iemand leert kennen via een persoon die hij/zij vertrouwt is een eerste belangrijke stap voor een open gesprek al gezet. De meeste mensen die meedoen aan mijn onderzoek vind ik dan ook via via. Ook helpt het me om een open blik te houden: soms past iemand niet goed in de bestaande hokjes en categorieën die er bestaan over migranten.

In de komende blogs zal ik je verder meenemen in mijn ontdekkingstocht in Senegal en mijn leven als onderzoeker. Is er een specifiek onderwerp waar je meer over zou willen weten? Laat het me hieronder weten dan zal ik kijken of ik er in een volgende blog op terug kan komen.