Zoutlaag temt aardschokken in Groningen

Worden de bewoners van de provincie Groningen beschermd door een laag zoutsteen? Bernard Dost, seismoloog bij het KNMI in De Bilt, vermoedt van wel. De aardbevingen die het gebied vooral de laatste jaren teisteren doen de grond een stuk minder hard schudden dan je op grond van hun sterkte zou verwachten, vertelde hij eind maart bij het KNAW in Amsterdam, tijdens een mini-symposium over de gasbevingen. Vergelijkbare bevingen in bijvoorbeeld Italië leveren veel hevigere trillingen op. En daar zou de honderden meters dikke zoutlaag die het gasveld afdekt wel eens de reden voor kunnen zijn.

Traag

Marinus den Hartogh, geoloog gespecialiseerd in zout en werkzaam bij Akzo Nobel, begrijpt de zorgen van Giesen, maar denkt dat ze niet nodig zijn. “Het omhoog bewegen van het zout is een zeer traag proces, dat wordt gedreven door het gewicht van het bovenliggende gesteente”, zegt hij. “Daar verandert niet zoveel aan door de aardbevingen.” De vorming van zoutpijlers en zoutdiapieren duurt meestal enkele miljoenen jaren.

Chris Spiers, hoogleraar geologie aan de Universiteit Utrecht en gespecialiseerd in gesteentedeformatie, is het met Den Hartogh eens. Wel zou de trage vervorming van het zout een verklaring kunnen zijn voor het feit dat de bodemdaling en de aardbevingen in Groningen ongeveer een jaar achter lijken te lopen bij de gaswinning, denkt hij. “Die hypothese is mijn onderzoeksgroep momenteel aan het uittesten.”

Breuken

Voor de breuken werkt de zoutlaag eerder als schokdemper dan als versterker, denkt Den Hartogh. Het wordt beaamd door Rob van Eijs, die zich als geomechanicus bij de NAM met de gasbevingen bezig houdt. “Waarschijnlijk heeft het zout een positieve invloed”, zegt hij, “het vormt een buffer tegen breuken en trillingen.”

Vergeleken met het omringende gesteente is zout namelijk een kneedbaar goedje, dat bij bewegingen in de ondergrond dus niet breekt maar langzaam vervormt – het heeft het effect van een laag jam tussen twee crackers. De breuken die in het gasreservoir zitten lopen in de meeste gevallen dus niet door in de zoutlaag, zegt Van Eijs. Volgens Peter van der Gaag, die zich als onafhankelijk geoloog al enkele jaren bezig met de Groninger aardbevingen, is dit effect belangrijker dan de eigenschap van het zout dat het aardbevingsgolven verstrooit en weerkaatst.

“Aardbevingen bij andere gasreservoirs, waar de breuken wél vanuit de diepte doorlopen tot aan het aardoppervlak, worden duidelijker gevoeld”, zegt Van der Gaag. “Een breuk die ophoudt in het steenzout, kan boven het zout niet meer bewegen, omdat hij er niet meer is.”

Meer aandacht voor de ondergrond

Zowel Van der Gaag als Giesen zijn van mening dat de structuur van de ondergrond van Groningen veel te weinig aandacht krijgt bij de onderzoeken naar de aardbevingen. De algemeen verkondigde boodschap door zowel de NAM als het KNMI en het Staatstoezicht op de Mijnen, is dat de bevingen ontstaan doordat de bodem inklinkt, nadat het gas uit de poriën van de gesteente is gehaald. Dat de breuken vervolgens een rol spelen bij de lokatie van de bevingen wordt wel erkend, maar in de risicoschattingen tot nu toe verder niet meegenomen.