Zonder werkwoord geen zin

Wij als mensen zijn constant bezig met taal. Jij bent zelfs precies op dit moment bezig met taal, want je leest deze tekst. Zonder taal wordt het lastig: we praten met elkaar, we appen met elkaar, we lezen boeken, we zingen liedjes, en we schrijven blogs. Vaak denken we zelfs in taal: probeer maar eens over iets heel moeilijks na te denken zonder een talige gedachte te vormen.

In onze taal komen verschillende woordsoorten voor: zelfstandig naamwoorden, lidwoorden, bijvoeglijk naamwoorden, en ga zo maar door. Ik wil het graag even hebben over een grote speler in de woordsoorten: het werkwoord! Elke zin heeft er namelijk minstens één, en als een zin geen werkwoord heeft noemen we het een onvolledige zin. Zo zit er bijvoorbeeld in elke zin van dit stukje een werkwoord; kijk maar na.

Handig

Je hebt er vast nog nooit over nagedacht, maar werkwoorden zijn super handig. En nu denk je misschien: ja duh, alle woorden zijn super handig. Maar werkwoorden zijn éxtra handig! Ze kunnen namelijk met maar één woord heel veel informatie communiceren. Neem het werkwoord ‘vissen’. Als ik zeg: “gisteren ging ik vissen met mijn broer”, wat stel je je dan voor? Je hebt waarschijnlijk een heel duidelijk beeld bij wat ik gisteren heb gedaan. Maar wat als we dit woord niet hadden en ik alsnog aan jou wil duidelijk maken dat ik gisteren ben gaan vissen met mijn broer? Dan ziet mijn uitleg er misschien een beetje als volgt uit:

“Gisteren gingen mijn broer en ik met de auto naar een meer. We hadden een hengel mee, aas, en een emmer. Toen we bij het meer aankwamen hebben we alle spullen uitgepakt en gingen we aan de rand van het water zitten. We deden dan steeds een stukje aas op de haak van de hengel, waarna we de haak met een zwieper het water in gooiden. Als dat was gelukt moesten we wachten tot er een vis beet. Als dat gebeurde, moesten we heel snel de haak binnenhalen door snel aan de hendel van de hengel te draaien. Als de vis dan nog steeds aan de haak zat, haalden we de vis er af en deden we die in de emmer. Dit hebben we de hele middag herhaald. Toen we er genoeg van hadden, hebben we alle spullen in de auto geladen en zijn we terug naar huis gereden.”

Mond vol

Nou, een hele mond vol dus. En dat is niet zo handig. Als werkwoorden die dit soort complexe acties omvatten zouden ontbreken uit ons vocabulaire zouden al onze gesprekken héél lang duren en zouden we een stuk minder efficiënt met elkaar kunnen communiceren. In het geval van ‘vissen’ is dat misschien niet zo erg. Er zijn waarschijnlijk weinig situaties waarin er met urgentie over ‘vissen’ moet worden gesproken (excuses aan alle fanatieke hobbyvissers die dit stukje lezen).

Maar er zijn ook situaties waarin effectieve communicatie wel heel belangrijk is. Stel je voor: je loopt ‘s avonds door een enge steeg in Amsterdam, en plotseling grijpt een man met een capuchon op je tas en rent ermee weg. De dief rent de steeg uit, een drukke straat in, en jij roept: “ik ben beroofd! Snel, stop hem!”. Dat is een stuk sneller en effectiever dan iets als “Die man heeft op onrechtmatige wijze eigendom van mij afgenomen! Breng hem tot stilstand!”.

Dit voorbeeld geeft heel duidelijk weer dat een werkwoord als beroven eigenlijk als een soort koepelterm werkt: 'beroven' duidt aan dat er iets is afgenomen van iemand, dat dit op onrechtmatige wijze is gebeurd, en dat de dader al met het gestolen item is vertrokken. Het is jullie vast al opgevallen dat in die laatste twee langere zinnen ook nog allerlei werkwoorden zitten: heeft, afgenomen, en breng. Wat nou als we die óók niet zouden hebben! Wat dan? Dan is het einde al helemaal zoek.

Bijzondere woordsoorten

Maar hoe zit het dan met andere woordsoorten? Werkwoorden zijn veelomvattend en gecompliceerd, maar lidwoorden (de, het, een) zijn bijvoorbeeld weer vrij simpel maar onvoorspelbaar. Bijvoeglijk naamwoorden maken onze taal een stuk poëtischer, en tussenwerpsels helpen ons om emoties uit te drukken. Net als mensen heeft elke woordsoort iets wat ze bijzonder en uniek maakt. Mijn persoonlijke favoriet is dus het werkwoord. En die van jou?