Naar de content

Zo kun je de wetenschap een handje helpen

Interview met Tine Huyse over burgerwetenschap tijdens de coronacrisis

Pexels

Tijdens de coronacrisis rekenen we massaal op oplossingen van onderzoekers. Maar wat kun je als ‘gewone’ burger doen om de wetenschap te helpen? En is dat ook echt nuttig? NEMO Kennislink sprak met Tine Huyse over burgerwetenschap tijdens de coronacrisis.

Door de coronacrisis staat het normale leven al een tijdje stil. Veel mensen zitten thuis en de verveling begint toe te slaan. Nu maar afwachten tot de wetenschap met oplossingen komt. Of niet? Kunnen we niet zelf ook de handen uit de mouwen steken? En wat heeft de wetenschap aan onze hulp? NEMO Kennislink sprak met Tine Huyse, bioloog en co-auteur van het boek Citizen Science. Hoe burgers de wetenschap uitdagen, over hoe burgerwetenschap een rol speelt tijdens de coronacrisis.

Wat is burgerwetenschap?

“Burgerwetenschap is wetenschappelijk onderzoek dat wordt uitgevoerd door of samen met burgers. De betrokkenheid van de burgers varieert van het verzamelen van data tot echt samen met wetenschappers een project opstarten. Het komt ook voor dat burgers zelf het initiatief nemen om een wetenschapsproject op te zetten.”

Waarom is burgerwetenschap juist nu belangrijk?

“Landen waar burgers het meeste vertrouwen hebben in hun politieke leiders en hun wetenschappers zijn beter in staat om de crisis te bedwingen. Burgerwetenschap is de manier bij uitstek om de band tussen burgers en wetenschappers te versterken. Zelfs als mensen maar beperkt betrokken zijn bij een project, stijgt hun kennis en vertrouwen in het onderzoek enorm. Het zorgt ervoor dat burgers de wetenschappers echt serieus nemen. Dat vind ik cruciaal.”

“Daarnaast is er in deze tijd van crisis extra behoefte aan goede samenwerking. Het kan burgers mentaal sterken om aan iets groters deel te nemen nu ze zich misschien opgesloten voelen in hun huis.”

Wat voor initiatieven zijn er met betrekking tot de coronacrisis?

“Wat je veel ziet zijn zogenaamde fab labs, waarbij mensen met behulp van online protocollen thuis bijvoorbeeld mondmaskers kunnen maken. Er zijn ook online hackathons, waarbij mensen met verschillende achtergronden samen innovatieve oplossingen bedenken voor concrete problemen in de samenleving. Deelnemers van over de hele wereld kwamen zo in korte tijd al met indrukwekkend veel oplossingen.”

“Een ander opvallend project is het online videospel Foldit. Mensen kunnen daarmee proberen de structuur van bepaalde eiwitten van het coronavirus te voorspellen. Dat kan helpen in de zoektocht naar medicijnen tegen het virus. In 2011 heeft een vergelijkbaar project al eens tot een doorbraak geleid in onderzoek naar HIV.”

Waarom willen mensen nu aan dit soort wetenschapsprojecten meedoen?

“Een veelvoorkomende motivatie is wantrouwen. Sommige mensen vragen zich af of wetenschappers hen wel alles vertellen en willen het liever zelf in de hand houden. Daarnaast zijn er ook mensen die juist positief zijn ingesteld en vooral willen helpen. Ook heb je nog mensen die, nu ze toch thuis zitten, gewoon iets leuks en nuttigs met hun tijd willen doen.”

Burgers trekken de natuur in om wetenschappers te helpen met het tellen van dieren.

Kayla Farmer via Unsplash

Heeft het ook echt zin? Kunnen burgers een verschil maken in wetenschappelijk onderzoek?

“Zeker. In onderzoek is vaak veel data nodig. Wetenschappers kunnen veel meer data verzamelen als burgers hen daarbij helpen. Bovendien kan het in sociologisch onderzoek bijvoorbeeld een meerwaarde zijn als input direct van burgers zelf komt. Uiteindelijk kunnen burgers zelf het beste zeggen waar zij behoefte aan hebben als ze problemen opmerken in hun omgeving.”

Burgers hebben toch minder onderzoekservaring dan experts. Kun je de resultaten dan wel serieus nemen?

“Je moet burgers niet onderschatten. Er leeft veel expertise in de samenleving. Mensen met verschillende achtergronden kunnen samen oprecht doorbraken maken doordat ze als groep out of the box denken. Zo ontstaan er soms burgerwetenschapsprojecten die zeker kunnen meedingen met de kwaliteit van ander wetenschappelijk onderzoek. In hoeverre burgers echt inhoudelijk kunnen bijdragen hangt natuurlijk wel af van het soort onderzoek en het onderwerp.”

“Veel projecten vragen burgers te helpen met het verzamelen van data. Om te voorkomen dat de verantwoordelijke wetenschapper daarbij met foutieve data komt te zitten, zijn er tegenwoordig veel manieren om met statistiek en ingebouwde controles in de gaten te houden of de data die mensen aanleveren wel kloppen.”

Wat bepaalt of een burgerwetenschapsproject werkt? Wanneer is het niet nuttig?

“Wetenschappers moeten de deelnemers goed blijven motiveren, want studies tonen aan dat mensen snel afhaken als zij zich niet betrokken voelen. Het kan zomaar gebeuren dat een project wetenschappelijk sterk is, maar dat mensen massaal afhaken omdat het te moeilijk is.”

“Andersom kan ook. Er zijn voorbeelden van projecten die heel enthousiasmerend werken, maar wetenschappelijk gezien eigenlijk gefaald zijn omdat de data niet bruikbaar zijn.”

“Initiatieven van burgers zelf zijn ook niet altijd even nuttig. Soms komen mensen bijvoorbeeld met hun eigen apparatuur aanzetten om luchtvervuiling in hun wijk te meten. Als zij een andere parameter meten dan de standaard is, dan blijken de data achteraf niet bruikbaar.”

Zelf mondmaskers maken tegen het coronavirus kan nuttig zijn, maar alleen als je de juiste instructies volgt.

Pexels

Kleven er ook gevaren aan burgerwetenschap?

“Burgers moeten bij deelname aan een project opletten dat hun data niet worden doorverkocht of opeens met naam en toenaam op een website terechtkomen. Vanuit de Europese Unie zijn er wel regels om mensen daartegen te beschermen, maar dat is niet in alle landen zo.”

“Verder is het bij fab labs bijvoorbeeld belangrijk om de juiste protocollen te gebruiken. Als mensen op eigen houtje dingen gaan maken die helemaal niet nuttig zijn, dan zullen ze meer schade aanrichten dan helpen.”

Kunnen we in de coronacrisis een doorbraak verwachten vanuit de burgerwetenschap?

“Ik denk dat vooral de kleine lokale oplossingen grote effecten gaan hebben. Het echte vaccin blijft voorbehouden aan de farmaceutische industrie, maar zelfs ogenschijnlijk kleine verbeteringen kunnen in deze crisis belangrijke bijdragen leveren.”

Zou je iedereen aanraden om mee te doen?

“Ja, burgerwetenschap is ook gewoon leuk. Het kan een vermakelijke en tegelijkertijd nuttige manier zijn om je tijd te verdrijven nu je opgesloten zit in je huis. Of je nu de handen uit de mouwen wilt steken, met je kinderen de natuur in wilt trekken of online wilt meehelpen, er is voor iedereen wel een geschikt project te vinden.”

Heb je nog tips voor mensen die nu thuis zitten en ook wel een steentje willen bijdragen? Hoe begin je?

“Er is veel te vinden op internet, maar je moet wel de juiste weg weten. Er zijn goede websites die alle projecten samenvatten en waar je een project kunt vinden dat bij jou past. Die websites geven ook tips om online aan de slag te gaan of zorgen bijvoorbeeld dat je het juiste type mondmasker maakt. Zo voorkom je dat je straks voor niks heel de dag zit te stikken of te naaien.”

Zelf aan de slag?

Kijk op de website van Iedereenwetenschapper, Zooniverse of EU-citizen science voor een heleboel leuke (ook niet corona-gerelateerde) projecten om aan mee te doen.

Het Amsterdamse Waag technology and society geeft een overzicht van goede corona-gerelateerde protocollen.

Meer lezen? Het boek Citizen Science – Hoe burgers de wetenschap uitdagen geeft meer voorbeelden en tips over burgerwetenschap.

ReactiesReageer