Naar de content

Zijn tattoos slecht voor je?

Twee mensen haken hun vinger met daarop een tatoeage van een anker in elkaar.
Twee mensen haken hun vinger met daarop een tatoeage van een anker in elkaar.
Pixnio via CC0

Verschillende stoffen in tattoo-inkt zijn al een tijdje verboden wegens gezondheidsrisico’s. Per januari 2023 worden weer wat stofjes aan die lijst toegevoegd. Hoe gevaarlijk is het om een tattoo te laten zetten? NEMO Kennislink zocht het uit.

Tattooshops schieten als paddenstoelen uit de grond. Het aantal is in de afgelopen zeven jaar verdubbeld, blijkt uit cijfers van de Kamer van Koophandel. Inmiddels loopt naar schatting één op de vijf Nederlanders met een tattoo rond. Maar hoe veilig is zo’n inkttekening in je huid eigenlijk? Afgelopen jaren zijn er heel wat stoffen in tattoo-inkt verboden en vanaf januari 2023 zijn ook Pigment Blauw 15:3 en Pigment Groen 7 niet meer toegestaan binnen Europa. Volgens het Europees Agentschap voor chemische stoffen (ECHA) zijn deze pigmenten en andere bestanddelen van tattoo-inkt vaak niet veilig genoeg om in de huid te injecteren.

Een man zet een tatoeage zetten in een tattooshop.

In tattoo-inkt zit naast pigment ook nog allerlei hulpstoffen.

 Pixabay, StockSnap via CC0

Wat zit er in tatoeage-inkt?

Veruit de belangrijkste bestanddelen van tattoo-inkt zijn pigmenten. Deze zorgen samen met andere kleurstoffen voor mooie kleuren die van de huid springen. Toch is tattoo-inkt meer dan een kleurtje alleen; het is een mengsel van verschillende chemische stoffen, zoals oplosmiddelen, stabilisatoren, pH-regelaars, conserveermiddelen en verdikkingsmiddelen. Daarnaast kan de inkt zware metalen, polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAKs) en aromatische amines bevatten als vervuiling. Dit is problematisch, omdat deze stoffen kankerverwekkend kunnen zijn.

Wat zijn de risico’s?

Nu hoef je niet meteen in paniek te raken als je twee jaar geleden een bloemetje op je enkel hebt laten zetten. Dat er mogelijk kankerverwekkende stoffen in tattoo-inkt zitten, wil nog niet zeggen dat het risico op kanker daadwerkelijk groter is als je een tattoo hebt. Dat hangt namelijk van veel verschillende factoren af, waaronder de concentratie van de schadelijke stoffen in de inkt, de grootte van je tattoo en hoe lang je lichaam eraan blootgesteld is. Hier is nog niet veel over bekend en daarom lopen de cijfers sterk uiteen. Het RIVM stelt in elk geval dat de kans op kanker door een tattoo klein, maar niet verwaarloosbaar is: ergens tussen de 1 op 10.000 en 1 op 1 miljoen.

Daarnaast kun je ook andere, langdurige klachten ontwikkelen als gevolg van een tatoeage, zo ziet dermatoloog Norbert Ipenburg van de Tattoopoli van Amsterdam UMC in de praktijk. “Hoe slecht tattoos voor je gezondheid zijn, is nog niet duidelijk. Maar ik zie het zo: de kleurstoffen in tattoo-inkt zijn helemaal niet bedoeld om in de huid te stoppen, maar bijvoorbeeld om auto’s mee te spuiten of om make-up van te maken”, stelt hij. Volgens hem heeft zes tot acht procent van de mensen met een tattoo last van chronische klachten. “Vaak gaat het om allergische reacties, infecties en auto-immuun huidziekten.” Huidziekten als psoriasis en sarcoïdose kunnen door tatoeages uitgelokt worden, doordat ze meestal in wonden of littekens ontstaan. “Verder krijgen wij veel mensen over de vloer waarbij het lichaam de tattoo-inkt als lichaamsvreemd ziet en deze, net als bij een splinter, naar buiten probeert te werken.”

Ben ik allergisch voor tattoo-inkt?

Bij het zetten van een tattoo breng je tattoo-inkt met een naald permanent aan in de huid. Dat levert mooie plaatjes op, maar het kan ook voor problemen zorgen als later blijkt dat je allergisch bent voor die inkt. “Je lichaam herkent de inkt dan als lichaamsvreemd en stuurt je afweersysteem erop af, waardoor je een overdreven afweerreactie krijgt”, vertelt dermatoloog Ipenburg. Er kunnen dan klachten als jeuk, zwelling, pijn, een opgezette tattoo, bulten of zelfs blaren ontstaan.

“Opvallend is dat je die klachten op elk moment kunt krijgen. Ze kunnen na enkele weken al opkomen, maar ook pas jaren na het zetten van de tattoo”, zegt Ipenburg. Hoe komt dat? “Dat weten we nog niet precies. Het zou kunnen dat de chemische stofjes in de inkt naar verloop van tijd met elkaar of de huid gaan reageren. Of dat je voldoende tijd in contact geweest moet zijn met de inkt.” In 95 procent van allergische reacties blijkt rode inkt de boosdoener. Maar ook paarse, roze en in zeldzame gevallen groene en blauwe inkt kunnen de oorzaak zijn. “Vooraf testen of je allergisch bent, gaat helaas niet. Als je nog nooit in aanraking geweest met een stof kun je er niet allergisch voor zijn. Je kunt alleen allergisch worden.”

Is het te behandelen?

Om erachter te komen wat er precies aan de hand is bij langdurige tattoo-gerelateerde klachten, wordt er vaak een klein huidmonster van zo’n drie millimeter uit een tattoo genomen. Ipenburg: “Onder de microscoop ziet een allergische reactie op tattoo-inkt er anders uit dan wanneer het lichaam de inkt afstoot, bijvoorbeeld.” Behandelingen met hormoonzalf en ontstekingsremmers kunnen goed helpen, soms kiezen mensen ervoor om hun tattoo te laten verwijderen. “Normaal gebeurt dat met een laser die de tattoo-inkt kort verhit. Daardoor vallen de inktdeeltjes uit elkaar. Het lichaam ruimt dit vervolgens op via het lymfestelsel.”

Het KWF waarschuwt dat de kankerverwekkende stoffen die mogelijk in de tattoo-inkt zitten bij het weglaseren vrijkomen en in je bloedbaan terecht komen. “Hoe slecht dat voor je is weten we niet zo goed. Het weglaseren van tattoos wordt extreem veel gedaan en op de tattoopoli zien we daar weinig problemen mee. Alleen als je echt allergisch voor tattoo-inkt bent, raden wij het weglaseren met een reguliere laser af. Je kunt de tattoo dan beter weg laten snijden met een anders soort laser, een CO2-laser, die wij hier op de tattoopoli gebruiken.”

Of de nieuwe Europese regelgeving de gezondheidsrisico’s rond het zetten van tattoos gaat verminderen, moet nog blijken. Er zijn inmiddels nieuwe soorten inkt op de markt, maar het Europees Agentschap voor chemische stoffen (ECHA) kan deze niet vooraf goed- of afkeuren. Het is dus nog maar de vraag of de alternatieven minder slecht voor je zijn.

Een man met een tatoeage in zijn nek. Het zijn twee vleugels met het getal 27 ertussen.

Inmiddels heeft zo’n 20 procent van de Nederlanders een tattoo. Onder jongeren is dat aandeel nog groter.

 Pixnio via CC0
Waarom zijn tattoos zo populair?

Eén van de oorzaken van de populariteit van tattoos is de sociale media, denkt Henri Beunders, hoogleraar ontwikkelingen in de publieke opinie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Hij schreef er een boek over, Optocht der tattoos: Jacht op een betekenisvol bestaan. “We zijn steeds meer online gaan leven en daarmee is de uiterlijke presentatie een stuk belangrijker geworden. Met tattoos willen mensen hun uiterlijk voorzien van een extra betekenislaag. Je kunt er een uniek verhaal mee vertellen.”

Voor zijn boek ging Beunders in gesprek met mensen met tattoos uit alle lagen van de samenleving, tatoeëerders en artsen. “Ik heb veel mensen gesproken die eerst geen tattoo wilden, maar toen zoveel celebrity’s en mensen op straat ermee zagen lopen, dat ze dachten: goh, dat is eigenlijk wel leuk.” Daarmee zijn tattoos niet langer (alleen) een teken van rebellie, maar ook mode. “Nu zichtbare tattoos steeds meer geaccepteerd zijn en vaker voorkomen, vallen ze ook steeds minder op. Daarom zien we de laatste tijd steeds extremere tattoos oprukken. Denk bijvoorbeeld aan gezichtstattoos”, zegt Beunders.

ReactiesReageer