Is er geknoeid met de zwarte doos van vlucht MH17?

Direct nadat bekend was dat de twee zwarte dozen van MH17 gevonden waren, werd gesuggereerd dat ze werden gemanipuleerd. Maar kan dat wel? En wat staat er precies op de black box? Kennislink vroeg het luchtvaartdeskundige Joris Melkert (TU Delft).

22 juli 2014

De zwarte dozen van MH17, een soort harde schijven met allerlei informatie over de vlucht, waren dagenlang in handen van pro-Russische rebellen voordat ze werden overgedragen aan een Maleisische delegatie. De regering van Oekraïne in Kiev beschuldigde de separatisten ervan te knoeien met de gegevensdragers. Terwijl de rebellen weer beweerden de dozen te bewaren zodat ze niet gemanipuleerd zouden worden door anderen.

MH17 Vliegtuig vliegtuigcrash Malaysia Airlines — Een foto van het vliegtuig (Boeing 777) van Malaysia Airlines op de internationale luchthaven van Perth in 2010. Dit vliegtuig crashte op 17 juli 2014 in Oekraïne.
Darren Koch

Is het mogelijk om de gegevens van de zwarte dozen te manipuleren? “Technisch is dat niet onmogelijk”, zegt luchtvaartdeskundige Joris Melkert (TU Delft). “Het is in wezen een harde schijf, die beveiligd is met een wachtwoord. Als iemand er echt mee wil knoeien, is dat mogelijk. Maar de vraag is wat ze er mee opschieten. Wanneer er sprake is geweest van een raketaanslag, zal uit de zwarte dozen blijken dat het een gewone vlucht is geweest tot de inslag. Waarom zouden ze dan de gegevens willen veranderen? Daar schieten ze niets mee op. Bovendien zouden ze ook de geluidsopnames moeten manipuleren en daarvoor de stemmen nadoen van de bemanning, zonder dat bekenden ze ontmaskeren. Experts kunnen wel nagaan of er mee gesjoemeld is.”

Puzzel

De zwarte dozen zijn twee stukjes van een heel grote puzzel, zegt Melkert. “Samen met heel veel andere informatie maken ze het mogelijk om na te gaan wat er is gebeurd. Dat kan bijvoorbeeld ook door naar de brokstukken te kijken.” De kans dat de piloten de raket hebben zien naderen is zeer klein, omdat ze recht vooruit kijken en de raket razendsnel naar het vliegtuig ging.

Aan boord van de Boeing waren twee zwarte dozen. De ene is een cockpit voice recorder, die alle geluiden in de cockpit weergeeft. Daarin zitten kleine microfoontjes die de communicatie met de luchtverkeersleiding opnemen, wat de piloten onderling zeggen en ook alle andere geluiden in de cockpit. “Bijvoorbeeld schakelaars die worden omgezet”, aldus Melkert. Afhankelijk van hoe nieuw de doos is wordt het laatste half uur tot twee uur opgenomen.

De andere zwarte doos heet de flight data recorder, waarop de vluchtgegevens staan. Die harde schijf slaat minimaal achtentachtig verschillende parameters op, waaronder de hoogte, snelheid en positie van het vliegtuig. De laatste 25 uur wordt opgenomen. “Er staat dus ook info op van een eerdere vlucht. Als er bijvoorbeeld een defect is geweest of een vreemde manoeuvre is uitgehaald kom je dat zo te weten.”

Overleven

Melkert vermoedt dat beide zwarte dozen niet heel veel informatie zullen prijsgeven. “De vlucht is zeer waarschijnlijk heel normaal verlopen tot de inslag. De zwarte dozen zullen dus vertellen dat alles gewoon ging en dan stopt opeens alles.” De gegevensdragers, die vanwege de vindbaarheid fel oranje zijn, bevinden zich in de staart van het vliegtuig. “Dat is de plek die meestal het langste heel blijft. Ze zijn gemaakt van roestvrijstaal en kunnen hoge temperaturen en grote klappen weerstaan en jarenlang in zout water liggen. Ze zijn gemaakt om te overleven.”

MH17 Schiphol vliegtuigcrash Oekraine bloemenzee — Bij luchthaven Schiphol is een bloemenzee ter nagedachtenis aan de slachtoffers van MH17.
Rob de Kort

Wat gebeurt er nu verder met de gegevensdragers? De zwarte dozen gaan naar een laboratorium in het Verenigd Koninkrijk. “Het uitlezen van de gegevens is specialistisch werk en daar hebben ze de juiste apparatuur. Onderzoekers gaan bijvoorbeeld seconde voor seconde analyseren wat er precies te horen is. Welk schakelaartje zet de piloot om? Wat voor geluiden zijn nog meer te horen?”

Dat de zwarte dozen snel gevonden werden, geeft volgens Melkert aan dat het systeem nog steeds werkt. “Ik zie niet snel dat er een alternatief komt. Er wordt wel gewerkt aan een systeem met satellieten gebaseerd op het ACARS systeem. Maar het is onduidelijk of de communicatie wel voldoende betrouwbaar is om de functie van een zwarte doos over te nemen. Draadloze verbindingen vallen nog weleens uit. Bovendien moeten we dan tenminste 88 signalen van de flight data recorder en de stemgeluiden van de cockpit iedere seconden versturen. Dan heb je heel veel bandbreedte nodig.”