Worden koraaleilanden onbewoonbaar?

Onderzoekers van de U.S. Geological Survey en het Nederlandse onderzoeksinstituut Deltares zochten uit wat de grootste risicofactoren zijn die de werking van koraal als golfbreker ondermijnen. Vorige maand publiceerden ze hun resultaten in het vakblad Geophysical Research Letters.

Mensenwerk

De gevaren die loeren zijn divers, vertelt Ap van Dongeren, onderzoeker Zee- en Kustsystemen bij Deltares. Koraalriffen ontstaan door kalkafzetting van de koralen, die in een samenlevingsverband leven met eencellige algen (zie kader). “Het zeewater verzuurt door de opname van CO₂, en dat tast de aangroei van koralen aan”, aldus Van Dongeren. “Samen met de stijgende zeespiegel leidt dit tot een grotere waterdiepte boven het koraalrif.” Daarnaast neemt de intensiteit van stormen toe, waardoor de golven hoger worden. De koraaleilanden (atollen), die momenteel al een paar keer per decennium onder water lopen, zullen dan vaker overstromen.

Maar niet alleen de gevolgen van klimaatverandering vormen een bedreiging, vertelt van Dongeren. De riffen worden ook gebruikt om kalksteen en cement voor de woningbouw te winnen. “En voor de visvangst in deze regio´s wordt regelmatig met dynamiet gewerkt.”

Drinkwater

Als de koraaleilanden te vaak met zeewater overspoeld worden, kan verzilting van het grondwater optreden. “Deze eilanden zijn gevormd uit rifmateriaal”, legt Van Dongeren uit. “Dat maakt de bodem erg poreus.” Bij een overstroming kan het zoute water dus makkelijk van bovenaf de grond in sijpelen, en zich daar mengen met het zoete grondwater dat uit ingezegen regenwater bestaat. Het is met name deze verzilting die de atollen als woonplek bedreigt, zegt Van Dongeren.

De onderzoekers gebruikten een computermodel om te bestuderen welke invloed de verschillende eigenschappen van de koraalriffen op de golven hebben. “Zo kunnen beleidsmakers zien bij welke riffen de kans op overstromingen toeneemt, en eventueel maatregelen nemen”, zegt Van Dongeren. De steile rand van het rif veroorzaakt de meeste golfbreking, schrijven de wetenschappers, terwijl de koralen die bovenop het horizontale rifplateau groeien voor wrijving zorgen, waardoor de golven nog eens extra afgeremd worden. Als dat koraal afsterft wordt het rif gladder, en zullen de golven het eiland met meer kracht bereiken.

Biologische factoren

Erik Meesters, ecoloog bij IMARES (Wageningen UR) en gespecialiseerd in koraalriffen, werkte niet mee aan deze studie. De bevindingen van de onderzoekers zijn voor hem niet verrassend, zegt hij desgevraagd. “Maar het is wel een hartstikke mooi onderzoek. Er zijn allerlei mogelijke soorten golfwerking bekeken, en er is goed aangetoond welke effecten de fysische eigenschappen van de riffen daarop hebben.”

Wat Meesters wel mist zijn de biologische factoren die een rol kunnen spelen. “Biologische systemen reageren op veranderingen. Misschien past het koraal zich op den duur wel aan de nieuwe omstandigheden aan.” Zowel voor de zeespiegelstijging als voor de koraalgroei is de studie van wel erg sombere scenario´s uitgegaan, vindt Meesters. Maar dat de riffen achteruit gaan, en dat een groot probleem voor de kustbescherming kan worden, is een conclusie die hij wel degelijk onderschrijft. “Het is al een tijdje bezig.” Hetzelfde geldt overigens voor mangroves en zeegras voor de kust, waarschuwt Meesters. Ook deze begroeiing kan de kracht van golven sterk reduceren, en ook deze begroeiing gaat al tientallen jaren achteruit.