Naar de content

Wetenschap als examenvak op Tilburgse school

Ron Maijen voor Wikimedia via CC BY SA 3.0

Het Koning Willem II-college in Tilburg heeft zelf een vak Wetenschap ontwikkeld om vwo-leerlingen beter voor te bereiden op de universiteit. Het ministerie van OCW heeft een licentie afgegeven waarmee met ingang van volgend schooljaar het cijfer voor dit vak meetelt voor het eindexamen – een unicum.

De laatste maanden volgden de leerlingen van het Koning Willem II-college hun lessen online in plaats van op school.

Koning Willem II-College

Het blijft lang stil in het online klaslokaal. Enkele 3 vwo-leerlingen van het Koning Willem II-college in Tilburg werken samen aan een opdracht. Hun docent Annabel Romijn heeft ze gevraagd een onderwerp te bedenken dat je zowel vanuit de biologie als de natuurkunde kunt onderzoeken. Dat blijkt nog best lastig. Dan oppert Jakub plots: “Het oor!” Mika bevestigt: “Goeie: het oor zelf is biologie en de geluidsgolven zijn natuurkunde.”

Tijdens de nabespreking, klassikaal in een ander online lokaal, is Romijn tevreden met hun antwoord. “Zo zie je dat de vakken die je op school krijgt, geen aparte hokjes zijn, maar allemaal met elkaar te maken hebben. Net als in de wetenschap”, vat ze haar les samen. “Je vindt natuurkunde bijvoorbeeld ook terug bij aardrijkskunde, zoals drukverschillen als het gaat over regen. En geschiedenis kun je eigenlijk aan elk vakgebied koppelen.”

Romijns les maakt deel uit van het vak Wetenschap, dat haar school heeft ontwikkeld om vwo-leerlingen beter voor te bereiden op de universiteit. Onlangs heeft het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap de school een licentie gegeven waarmee wetenschap een examenvak wordt. Vanaf volgend schooljaar telt het cijfer mee voor het schoolexamen. Tot nu toe kreeg slechts één school eerder zo’n licentie.

Echt voorbereiden op wetenschappelijk onderwijs

“Bij het begeleiden van de profielwerkstukken van de leerlingen in 6 vwo beseften we dat we hen daar nauwelijks voor opleiden”, vertelt Tjeerd van de Laar, die als docent Filosofie aan de basis staat van het nieuwe schoolvak. “Het profielwerkstuk is een afrondend, vakoverstijgend project dat geldt als een soort proeve van onderzoeksbekwaamheid. Leerlingen moeten bijvoorbeeld een goede onderzoeksvraag formuleren en degelijk bronnenonderzoek doen. We kunnen niet verwachten dat ze dat allemaal zomaar kunnen.”

Vanuit de gedachte dat het voorbereidend wetenschappelijk onderwijs (vwo) ook daadwerkelijk moet voorbereiden op wetenschappelijk onderwijs, begon de school daarom vijf jaar geleden aan de ontwikkeling van de leerlijn. “Daarbij namen we het profielwerkstuk als uitgangspunt: wat verwachten we daarbij van de leerlingen? Daar zijn we vanaf 1 vwo naartoe gaan werken.”

Inmiddels heeft het vak Wetenschap op de school een vaste plaats op het rooster van de leerjaren 1 tot en met 5 vwo. De stof uit 4 en 5 vwo vormt het examenprogramma, waarvoor nu een licentie is verkregen. Het cijfer van dit vak telt mee in het combinatiecijfer, het gemiddelde cijfer van enkele vakken waarin de leerlingen geen centraal examen doen, zoals maatschappijleer, CKV en algemene natuurwetenschappen (ANW).

De regels van het spel

Overlapt dit vak niet grotendeels met het bestaande vak ANW? “Sommige scholen kiezen er inderdaad voor om vergelijkbare stof op te nemen in het vak algemene natuurwetenschappen”, bevestigt Van de Laar. “Maar wij vonden dat een te beperkte vorm. Leerlingen denken bij wetenschap meestal alleen aan de bètavakken. Wij willen juist laten zien dat je de wetenschap bij alle schoolvakken terugziet. Ook bij aardrijkskunde, Nederlands en zelfs bij gym.”

Het vak Wetenschap haakt daarom zoveel mogelijk aan bij wat andere docenten doen met de leerlingen. “Bij lichamelijke opvoeding doen de leerlingen bijvoorbeeld onderzoek naar de relatie tussen sport en muziek of voeding. En bij Nederlands leren ze meer over tweetaligheid, onder andere aan de hand van interviews met leerlingen uit de internationale schakelklas.”

De lessen zijn een mix van theorie en praktijk. “We denken na over wat wetenschap nu eigenlijk wetenschappelijk maakt. Hoe verschilt wetenschappelijke kennis van andere soorten kennis? Dat is echt wetenschapsfilosofie”, vertelt Van de Laar enthousiast. “Maar ze gaan ook regelmatig zelf aan de slag. Zo leren ze niet alleen de regels van het spel, ze leren het spel ook spelen.”

Verstevigen startpositie

Anick Vollebergh geeft het vak Academische Vaardigheden aan eerstejaarsstudenten Antropologie aan de Radboud Universiteit en ziet daarbij grote onderlinge verschillen tussen studenten. “Een deel van de middelbare scholieren heeft als zij hun studie beginnen nog weinig inzicht in wat wetenschap precies inhoudt en wat de ethische en praktische richtlijnen zijn voor het vergaren en communiceren van wetenschappelijke kennis”, vertelt zij.

Hoewel een groot deel van deze studenten hierin een enorme inhaalslag maakt in het eerste jaar, is het gebrek aan voorkennis voor sommigen wel blijvend problematisch. Zij komen er bijvoorbeeld pas na verloop van tijd achter dat een universitaire studie niks voor hen is. “Ze vinden het continue twijfelen aan waarheden, het bestaan van meerdere theoretische perspectieven, en de noodzaak om zich een wetenschappelijke taal en schrijfstijl eigen te maken vaak frustrerend. Of zij blijven grote moeite – en soms ook weinig motivatie – hebben om zich de wetenschappelijke codes en houding eigen te maken. Voor deze kleine groep moeten we als opleiding veel aandacht besteden aan deze basale vaardigheden.”

Ze denkt dan ook dat een vak Wetenschap op de middelbare school een goed idee is. “Vooral voor eerste-generatie studenten, die niet vanuit thuis affiniteit met en inzicht in universitaire kennis en opleidingen hebben gekregen, kan ik me voorstellen dat een ‘wetenschapslijn’ in het middelbaar onderwijs kan bijdragen aan het verstevigen van hun startpositie.”

Dode hoek

Tijdens het ontwikkelen van de leerlijn ging Van de Laar regelmatig te rade in de universitaire gemeenschap. “Ik ben zelf gepromoveerd in de filosofie, dus daar heb ik nog veel contacten. Daarnaast heb ik op een vakconferentie Kees de Glopper ontmoet, hoogleraar Taalbeheersing van het Nederlands aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij keek ook regelmatig mee en gaf bijvoorbeeld feedback op de eindtermen. Dat was erg fijn, anders ontwikkel je gemakkelijk een dode hoek. Ook nu het vak staat moeten we die verbinding blijven zoeken.”

Aan het eind van de online les vertelt Romijn haar klas hoe ze zelf is afgestudeerd in de biofysica. “Alleen uit de naam blijkt al de overlap tussen de vakgebieden. Ik werkte aan een biosensor, die biologische processen in je lichaam kan meten. De bekendste is de zwangerschapstest. Deze biosensor registreerde een stofje in het bloed dat hartfalen kan voorspellen. Heel nuttig dus!” Zonder webcams is het moeilijk te zien of haar enthousiasme bij de leerlingen overkomt. Duidelijk is wel dat de wetenschap veel breder is dan ze op basis van hun schoolvakken voor mogelijk hadden gehouden.

Item van Omroep Tilburg over het extra examenvak van het Koning Willem II-college

ReactiesReageer