Naar de content

‘We hebben onze levensverwachting grotendeels zelf in de hand’

Interview met Eline Slagboom, verouderingsonderzoeker aan het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC)

Wikimedia Commons, Sigismund von Dobschütz via CC BY-SA 3.0

Wetenschappers begrijpen steeds beter welke factoren een rol spelen bij veroudering en hoe we langer gezond kunnen leven. Krijgen we dankzij die kennis ook steeds meer controle over onze ouderdom? NEMO Kennislink vroeg het aan verouderingsonderzoeker Eline Slagboom. “We kunnen veroudering meer afremmen dan we vroeger dachten, maar ik geloof niet dat we het ooit helemaal kunnen controleren.”

Verouderingsonderzoeker Eline Slagboom: “Het goede nieuws is dat het op elke leeftijd zin heeft om iets aan je leefstijl te doen.”

 Wikimedia Commons, Molepi via CC-BY-SA 3.0

Op 4 februari 2019 publiceren Nederlandse wetenschappers hun onderzoek over de zes ziektes die wereldwijd de oorzaak zijn van de meeste langdurige handicaps en vroegtijdig overlijden. Deze ziektes, kanker, beroerte, degeneratieve hersenziekten (dementie), hart- en vaatziekten, diabetes en chronische longziekten komen veel voor onder de ouder wordende Westerse bevolking. De wetenschappers onderzochten een gedeelte van de Rotterdamse bevolking.

Uit het onderzoek bleek onder andere dat roken, een hoge bloeddruk en overgewicht drie grote risicofactoren zijn voor het krijgen van één of meerdere van deze ziektes. Wanneer een persoon niet rookt, niet te zwaar is en een gezonde bloeddruk heeft, wordt deze gemiddeld negen jaar later geconfronteerd met één van de ziektes dan mensen die wel roken, een te hoge bloeddruk en- overgewicht hebben.

Jeanne-Louise Calment uit Frankrijk is, voor zover bekend, de oudste mens die ooit geleefd heeft. Toen zij in 1997 overleed, was ze maar liefst 122 jaar en 164 dagen oud.

In de afgelopen tweehonderd jaar zijn mensen gemiddeld steeds langer gaan leven. Dit komt met name door betere voeding, hygiëne en medische zorg. De laatste paar jaar neemt onderzoek naar het verouderingsproces een enorme vlucht. NEMO Kennislink sprak Eline Slagboom, verouderingsonderzoeker aan het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC), over deze vooruitgang en de betekenis daarvan voor de controle over onze levensverwachting.

Welke factoren spelen een rol bij veroudering?

“Voor iedereen die nu geboren wordt, geldt dat de levensverwachting voor 25 procent wordt bepaald door de genen en voor 75 procent door niet-genetische factoren zoals je geboorteomstandigheden of je leefstijl.”

75 procent is best veel. Hebben we nu al controle over veroudering?

“Eigenlijk wel, tenzij je pech hebt. Als je geboren wordt in een familie waar veel ziektes voorkomen (zoals vroege dementie of kanker), kun je supergezond leven, maar heb je je genen tegen. Dit zijn uitzonderingen. Het grootste deel van de bevolking heeft de levensverwachting grotendeels zelf in de hand.”

“In Engeland zijn twintigduizend mensen veertien jaar lang gevolgd. Mensen met een goede leefstijl (niet roken, matig drinken, voldoende bewegen en voldoende groente en fruit eten) werden gemiddeld veertien jaar ouder dan mensen met een slechte leefstijl. Het goede nieuws is dat het op elke leeftijd zin heeft om iets aan je leefstijl te doen. Zelfs als je pas na je pensioen gezond gaat leven, kun je nog winst boeken op je levensverwachting. Al is dat waarschijnlijk niet zoveel als wanneer je vanaf je kindertijd gezond leeft.”

Een oudere man fietst door de straat.

Door voldoende beweging kunnen mensen, tot op late leeftijd, gezond blijven leven.

Flickr.com, Dave Shaver via CC BY 2.0

Krijgen we dankzij onderzoek naar het verouderingsproces nog meer controle over onze levensverwachting?

“Ja, dat denk ik wel. Er zijn verschillende spannende ontwikkelingen die kunnen leiden tot een therapie tegen veroudering. De eerste heeft te maken met je stofwisseling. Als er niet veel voedsel is, doen cellen aan recycling. Foute eiwitten, die bijvoorbeeld zorgen voor achteruitgang van de ogen en de hersenen, worden dan opgeruimd. Om goed te kunnen recyclen, moet je af en toe niet eten. De stof rapamycine bootst dit effect na. Muizen leven dankzij rapamycine langer gezond en hun stofwisseling gaat erop vooruit. Bij mensen geeft rapamycine veel bijwerkingen. Daarom zoeken wetenschappers nu naar stoffen die er op lijken.”

De handen van een vrouw met een parelring erop. De nagels zijn zachtroze gelakt.

Bij oude mensen hopen beschadigde cellen zich op in de weefsels. Wellicht is er een manier om deze oude cellen op te ruimen en zo te verjongen.

 Flickr.com, Jessie Jacobson via CC BY-SA 2.0

“Een tweede ontwikkeling is de vondst van oude cellen in weefsels. Bij jonge mensen worden oude, beschadigde cellen opgeruimd door het afweersysteem, maar bij oudere mensen lukt dat niet goed. Oude cellen hopen dan op en beïnvloeden gezonde cellen in de buurt heel negatief. De eerste tests met medicijnen die de oude cellen aan kunnen zetten om zichzelf op te ruimen, zijn net begonnen.”

“De laatste ontwikkeling heeft te maken met het bloed. Onderzoekers hebben bloed van jonge muizen ingebracht bij oude muizen. De oude muizen kregen hierdoor minder gezondheidsproblemen. Blijkbaar zitten er in bloed factoren die gunstig kunnen zijn voor je gezondheid. Welke eiwitten dat precies zijn, is nog niet bekend. Met name de laatste vijf jaar krijgen we versneld inzicht in het verouderingsproces en er blijkt meer omkeerbaar dan je in eerste instantie zou denken.”

Zullen we ooit volledige controle hebben over veroudering?

“Dat geloof ik niet. Ik doe zelf onderzoek aan mensen die heel oud worden. Zij komen uit families waar dit al eeuwenlang aan de gang is. Generatie na generatie worden er 100-plussers geboren, maar ze worden niet ouder dan de recordleeftijd van 122. Als iemand het medicijn vindt om het verouderingsproces te vertragen, kun je daar misschien vijf jaar mee winnen. Maar mensen zullen niet ineens 200 jaar oud worden.”

ReactiesReageer