Naar de content

Wat moet je weten over Monsanto? De belangrijkste vragen beantwoord

Een schap met Roundup onkruidbestrijdingsmiddel.
Een schap met Roundup onkruidbestrijdingsmiddel.
CC BY-NC 2.0 Mike Mozart via Flickr

Het regent aanklachten tegen de producent van het bestrijdingsmiddel Roundup. Maar is het middel wel kankerverwekkend? Wat weten we over de veiligheid? En waarom wordt het nog zoveel gebruikt? Wij zetten de informatie op een rij.

5 april 2019

De 70-jarige Edwin Hardeman lijdt aan lymfeklierkanker na jarenlang werken met bestrijdingsmiddel Roundup. Hij stelde Monsanto, tegenwoordig Bayer, hiervoor aansprakelijk. Eind maart gaven Amerikaanse rechters hem gelijk: Bayer moet hem 71 miljoen euro betalen. Deze uitspraak is de tweede in korte tijd. Is dit het startschot voor een reeks aan claims? Er lopen nog zo’n 11.200 zaken tegen het bedrijf dat het bestrijdingsmiddel maakt.

1. Wat is Roundup en waar wordt het voor gebruikt?

Roundup is een onkruidbestrijdingsmiddel met de werkzame stof glyfosaat. In de jaren ’70 bracht Monsanto dit op de markt. In 2000 verliep het patent en sindsdien verschijnt glyfosaat ook onder andere merknamen. In 2018 nam het Duitse chemiebedrijf Bayer Monsanto over.

2. Waarom is het zo veel gebruikt?

Roundup is een van de meest gebruikte bestrijdingsmiddelen ter wereld, omdat het zo effectief is. Glyfosaat zorgt ervoor dat de plant essentiële bouwstenen niet meer kan maken en sterft. Dat werkt in principe voor elke plant, niet alleen onkruid. Daarmee bedacht Monsanto destijds een verdienmodel: het bedrijf maakte genetisch gemodificeerde gewassen, zoals soja en maïs, die resistent zijn tegen Roundup. Gebruik je door Monsanto gemodificeerde maïsplanten, dan kun je de gewassen bespuiten met bestrijdingsmiddel zonder dat de maïsplanten zelf sterven. De genetisch gemodificeerde gewassen zijn in Nederland niet toegestaan. In Nederland wordt Round-up bijvoorbeeld gebruikt om een kale akker onkruidvrij te maken voor de maïsplanten er groeien.

3. Waarom is het controversieel?

Monsanto ontwikkelde gewassen die beschermd zijn tegen Roundup, maar tegenwoordig zijn er ook andere planten resistent tegen Roundup. Zolang het middel maar lang genoeg gebruikt wordt, worden andere planten vanzelf resistent.
Nog belangrijker is de discussie of glyfosaat schadelijk is of niet. Deze verhitte discussie is al sinds de jaren 90 aan de gang. Het zou kanker kunnen veroorzaken, schadelijk zijn voor de nieren en het milieu. Monsanto wist van de risico’s, maar zou deze verzwijgen.

4. Wordt het ook in Nederland gebruikt?

Roundup is in 130 landen op de markt, ook in Nederland. In 2017 besloot de EU het nog vijf jaar toe te staan, maar lidstaten mogen hier van afwijken. De Nederlandse minister stemde hier destijds mee in. Roundup is, in ieder geval tot 2021, toegestaan op akkers en in particuliere tuinen. In openbare parken en plantsoenen niet. Frankrijk besloot het middel al eerder te verbieden, per 2020, en in België is het niet te koop voor particulieren.

5. Veroorzaakt het kanker?

De meeste onderzoeken vinden geen verband tussen Roundup en kanker, hoewel soms ook anders blijkt. Het Internationale Instituut voor Kankeronderzoek (IARC) schreef dat Roundup ‘mogelijk kankerverwekkend is’. Het IARC stelt dat ongeacht de dosis, ofwel, als je er maar genoeg van inneemt kan het kankerverwekkend zijn. Zo staan ook spek, wijn en warme dranken op deze lijst. Onder andere de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid en het Europees Agentschap voor Chemisch Stoffen oordelen dat het níet waarschijnlijk is dat glyfosaat kanker veroorzaakt. Monsanto noemt zelf nog tientallen studies waaruit blijkt dat Roundup niet gevaarlijk is. Ondertussen is ook te lezen dat Monsanto zelf een rol speelde in deze voor hun positieve rapporten door zelf mee te schrijven en te financieren. Dat maakt de gehele zaak niet helderder, maar in gebruikte doseringen lijkt het middel geen tumoren te veroorzaken.

6. Is het schadelijk voor het milieu?

De werkzame stof uit Roundup, glyfosaat, komt in de bodem en reist richting het oppervlaktewater. Er zijn behoorlijke concentraties glyfosaat en afbraakproducten daarvan aangetroffen in landbouwgrond, stelt de Universiteit Wageningen. Dit kan het bodemleven aantasten, maar kan via het oppervlaktewater ook in het drinkwater terechtkomen. Hogerop worden de dieren er ook niet blij van. Er verscheen een onderzoek waaruit blijkt dat bijen extra gevoelig zijn voor ziektes als zij in aanraking zijn geweest met glyfosaat.

7. Is het schadelijk voor de mens om in aanraking te komen met glyfosaat?

Er zijn schadevergoedingen uitgekeerd aan twee Amerikanen die jarenlang met glyfosaat werkten en hiermee ook in aanraking zijn gekomen. De rechter bepaalde hiermee dat glyfosaat (mede) de oorzaak is voor de kanker die zij hadden. Harde bewijzen hiervoor zijn zoals hierboven genoemd schaars. Daarnaast zijn er aanwijzingen dat glyfosaat nierproblemen veroorzaakt, doordat het bindt aan zware metalen die zich in je lichaam ophopen. Hier zijn geen harde bewijzen voor, er is een hypothese beschreven als verklaring voor een epidemie van nierproblemen in Sri Lanka.

Een stenen pad met veel onkruid tussen de stenen.

Glyfosaat verdelgt het onkruid tussen de tegels. Andere methoden zoals wegbranden zijn arbeidsintensiever.

Pixabay

8. Zijn er alternatieven?

Er zijn natuurlijk tal van andere bestrijdingsmiddelen, maar die werken niet tegen alle soorten onkruid tegelijkertijd. Er is zijn dan vaak meerdere soorten verdelgers nodig. Onlangs vonden Duitsers een mogelijk alternatief voor glyfosaat in cyanobacteriën, maar dat zal voorlopig niet op de markt zijn. Daarnaast zijn gifvrije verdelgers duurder en arbeidsintensiever. Voor de hobbytuinders en op gemeentestoepen werkt kokend water of wegbranden, maar of de akkerbouwers dat zien zitten?

ReactiesReageer