Wat kinderen helpt bij een echtscheiding

“Het kwam niet als een verrassing, ik zag het wel aankomen”, vertelt Juliette (28) over de heftige scheiding van haar ouders, nu veertien jaar geleden. “Maar het was wel een heel lastige periode voor mij als kind. Opeens werd alles anders, dat vond ik ingewikkeld. Alleen al het verhuizen, opeens heen en weer moeten tussen twee ouders was lastig in het begin. Ik heb me in die periode ook vaak niet gezien gevoeld.”

Scheiden doet lijden, maar soms valt er niet aan te ontkomen. De kans is alleen behoorlijk aanwezig dat kinderen daar dan last van krijgen, net als Juliette (die liever niet met achternaam over de scheiding vertelt). Jaarlijks gaan namelijk de ouders van ongeveer 70.000 thuiswonende kinderen uit elkaar. Gelukkig zijn er manieren om de last van zo’n relatiebreuk te verkleinen. Hoe gaat dat in zijn werk en wat zou er nog beter kunnen?

Een luisterend oor

Kinderen van scheidende ouders hebben vooral behoefte om hun verhaal te doen, vertelt psycholoog Inge van der Valk van de Universiteit Utrecht. Zij doet veel onderzoek naar scheidingen en het functioneren van kinderen. “Het kan voor de meeste kinderen al helpen als ze gehoord worden. Ze worstelen vaak in hun eentje met de situatie, vooral pubers.” Daarom bestaan er bijvoorbeeld hulpprogramma’s waarbij kinderen van gescheiden ouders in groepjes hun ervaringen bespreken, zoals KIES (Kinderen In Een Scheiding).

Juliette kreeg zulke hulp niet en voelde zich daardoor een behoorlijke tijd onbegrepen. Uiteindelijk vond ze wel steun bij haar mentor op school. “Hij was er gewoon voor mij. Hij kon niet echt iets veranderen, maar ik kon wel bij iemand mijn verhaal kwijt. Dat heb je ook nodig als kind.” Nu is ze zelf actief als buddy voor kinderen die een scheiding hebben meegemaakt, bij de organisatie Villa Pinedo. “Het is geen hulpverlening, maar ik bied gewoon steun, een luisterend oor. Het is heel wisselend: de een vraagt actief om tips, de ander wil vooral praten over school of vriendjes. En als een kind advies vraagt, kan ik vanuit mijn eigen ervaringen iets delen.”

Hulp aan ouders

Er is nog een groep die wel wat advies kan gebruiken, vertelt Van der Valk: de ouders. “In de Jeugdzorg zien we bij complexe scheidingen vaak kinderen binnenkomen met problemen, maar eigenlijk liggen daar de problemen van de ouders achter.” Doordat zij de zaken niet goed aanpakken, worden hun kinderen de dupe. Gescheiden ouders trekken hun kinderen regelmatig onbedoeld mee in hun ellende. “Vaak hebben ouders kort na een scheiding niet zo door wat het doet met hun kind, omdat ze zelf in beslag worden genomen door hun eigen emoties, maar ook door allerlei regeldingen, zoals de verhuizing.”

Dat herkent ook Juliette, als buddy en uit haar eigen situatie. “Ik denk dat ouders er een strijd van maken omdat ze heel graag hun kinderen bij zich willen hebben, maar daardoor komen je ouders tegenover elkaar te staan en sta je zelf in het midden. Ik heb wel echt tussen mijn ouders ingestaan in de strijd: wanneer ben je bij wie?”

Veel programma’s, zoals Ouderschap Blijft, hebben dan ook als doel de kinderen buiten zulke strijd te houden, legt Van der Valk uit. “We zien dat ouders in een conflictscheiding geneigd zijn om hun kind daarin te betrekken. Ze gebruiken het kind als boodschapper of praten negatief over de ander. Dat zijn dingen die kinderen heel erg voelen.” Daar kan goede begeleiding dus helpen. Ook met hulp worden de ouders vermoedelijk geen dikke vrienden, maar ze kunnen wel voorkomen dat hun kinderen gebukt gaan onder het conflict.