Naar de content

Wat gebeurt er met ingezameld plastic?

Hoe we zoveel mogelijk kunststof hergebruiken

Garry Knight via CC BY 2.0

De afgelopen jaren scheiden we in Nederland steeds meer kunststoffen. We creëren een enorme berg plastic. Komt dat allemaal in nieuwe producten terecht of gaat het toch weer op de grote hoop? NEMO Kennislink dook in het plastic puin en onderzocht hoe recyclebedrijven ons kunststof afval verwerken.

Een miljard plastic olifanten

Dat we best veel plastic gebruiken, dat kan niemand zijn ontgaan. Wetenschappers van onder andere de Universiteit van Californië in Santa Barbara publiceren in juli 2017 een artikel waarin ze uitrekenen om hoeveel het precies gaat. De eerste wereldwijde inventarisatie op basis van onder andere van productiegetallen van de industrie komt tot 2015 uit op 8,3 miljard ton plastic. Dat is veel, maar het blijft moeilijk om dit getal in context te plaatsen, zelf met een vergelijking met Eiffeltorens en olifanten.

Makkelijker te bevatten zijn de statistieken dat ongeveer de helft van dit plastic in de afgelopen 13 jaar is geproduceerd. Inmiddels is zo’n driekwart van al dat plastic ook weer weggegooid. Daarvan werd zo’n 9 procent gerecycled, 12 procent verbrand en 79 procent kwam terecht op vuilnisbelten en in de omgeving. Overigens gaat het percentage gerecycled plastic al jaren gestaag omhoog. De wetenschappers hopen dat hun onderzoek bijdraagt aan het informeren van beleidsmakers en het publiek.

Een flink deel van ons afval is herbruikbaar.

Garry Knight via CC BY 2.0

We verzamelen steeds beter lege bakjes yoghurt, boterhamzakjes en frisdrankflesjes. Zo ontstaat een grote plastic berg die een ingewikkelde chemische kluwen is. Er zijn meer soorten plastic dan je denkt, en die hebben niet allemaal dezelfde kringloopkwaliteiten. Bovendien zit alles door elkaar in ons afval. En als het dan eindelijk in nette, gescheiden stapeltjes is verdeeld, is er nog de vraag wie al dat plastic wil hebben in een wereld waar ‘nieuwe’ plastics uit olie goedkoop zijn en een kwalitatief aantrekkelijk alternatief vormen.

Soorten plastics

Met die enorme berg vol met verschillende soorten plastics weten moderne machines wel raad. De snelheid waarmee ze het scheiden is indrukwekkend. Een brede band met ingezameld kunststof schiet met ongeveer twee meter per seconde richting een grote verzamelbak, maar net als een stuk over de rand valt, blaast een strategisch geplaatste luchtspuit het met een korte maar krachtige luchtstroom de lucht in. Het stuk belandt met een boog in een andere naastgelegen bak. Het is voor een mens niet bij te houden, zo rap gaat het.

Deze techniek wordt vaak NIR genoemd (Near Infrared, oftewel nabij infrarood) omdat de machine met behulp van een nabije infrarood-camera kijkt naar welke straling het voorbijkomende plastic reflecteert. Álle plastics absorberen een specifiek deel van de nabij infrarode straling, maar afhankelijk van de soort verschilt de golflengte waarbij ze dat het best doen. Het is een relatief eenvoudige manier om bijvoorbeeld PET- of PE-plastic te identificeren. Zo weet de computer binnen een fractie van een seconde welk materiaal het van de band af moet blazen.

Er is een grote verscheidenheid aan plastics in omloop. In het recycleproces moeten deze plastics gescheiden worden.

KS Environmental Group met toestemming

Kringloopketen

Voor een kwalitatief goed gerecycled product heb je grondstofplastic nodig van hoge kwaliteit. De grondstof moet zuiver zijn, zonder andere ‘vervuilende’ kunststoffen. Alleen zo kan een producent bepaalde eigenschappen zoals sterkte of buigzaamheid garanderen. Aan sommige recycleproducten, zoals bermpaaltjes of tuinbanken, worden relatief weinig eisen gesteld. Dat is anders voor plastics die (opnieuw) in voedselverpakkingen terecht komen. Dit moet schoon en betrouwbaar zijn.

Wil je zoveel mogelijk plastic recyclen dan loop je tegen verschillende limieten in de kringloop aan. De uiteindelijke efficiëntie hangt af van hoeveel plastic de gemeentes inzamelen, hoe goed het sorteerproces is én wat het recycle-rendement is. Dat zegt Ulphard Thoden van Velzen, onderzoeker van Wageningen Food & Biobased Research. Hij doet onderzoek naar de hele kringloopketen, inclusief recycle- en sorteermethodes. “Ik denk dat de totale keten nu een efficiëntie heeft van twintig tot dertig procent”, zegt hij. “Dát percentage van het huishoudelijke plastic afval vindt dus de weg terug naar nieuwe verpakkingen en andere gebruiksartikelen.”

Afval op de lopende band komt in hoog tempo voorbij.

Renée Moezelaar voor NEMO Kennislink via CC BY 4.0

Weinig in de mix

Volgens Thoden van Velzen doet Nederland het Europees gezien best goed wat betreft hoeveelheden plastic we recyclen, hoewel hij aangeeft dat getallen van verschillende landen moeilijk met elkaar te vergelijken zijn. Per land verschillen de definities. Verder is de recyclewereld er binnen Nederland de laatste jaren niet overzichtelijker op geworden. “Sinds 2015 zijn de gemeenten verantwoordelijk voor het inzamelen en sorteren van het plastic, zij móeten de burger in staat stellen om het in te leveren”, zegt hij. “Gemeenten sluiten zelf contracten met plastic-sorteerders en -verwerkers. Het is momenteel lastig om in te schatten hoeveel plastic er precies wordt ingezameld en gesorteerd. Wat ik wel weet is dat de hoeveelheid opgehaald materiaal sinds 2015 flink omhoog is gegaan, maar dat de netjes gesorteerde plasticstromen veel minder zijn toegenomen.”

Waar gaat al dat materiaal dan heen? Thoden van Velzen denkt dat er veel meer materiaal in de zogenoemde ‘MIX’ terecht komt. Dat is de sorteerbak voor verpakkingen waarvoor geen categorie is, én het foutief verzamelde materiaal. “De MIX is het deel van het afval waar je zo niet zoveel mee kunt”, zegt hij. “Maar het is zonde dat door de toegenomen plasticstroom en het gebrek aan sorteercapaciteit steeds meer wél recyclebaar plastic in deze verzamelbak terecht komt.”

Uiteindelijk gaat ons MIX-plastic nu naar Duitsland waar wordt geprobeerd om er laagwaardige plastic producten van te maken (zoals bermpaaltjes en verkeersbaanafscheiders). Zelf verbranden de Duitsers hun eigen MIX om er energie uit te halen. Geen slechte oplossing volgens Thoden van Velzen, als het materiaal verder echt niet meer bruikbaar is. Wel laat hij weten dat de Duitse verwerkers niet per se zitten te wachten op deze extra hoeveelheid MIX-plastic uit Nederland en er steeds grotere bedragen voor in rekening brengen.

Homeopatische hoeveelheid plastic

Volgens Thoden van Velzen is het mogelijk om veel verschillende soorten plastic te recyclen, maar we moeten realistisch zijn over de hoeveelheden in de recyclewereld. Ook al doen we ons best, we slaan eigenlijk nog geen deuk in een plastic bakje boter. “De hoeveelheid die we recycleren, is een ‘homeopatische hoeveelheid’ van wat bedrijven nodig hebben”, zegt hij. “Steeds grotere bedrijven verkennen de mogelijkheid om hun verpakkingen van gerecycleerd plastic te maken. Het blijkt echter vaak dat de hoeveelheden, zelfs voor de kleinste producten, (nog) niet beschikbaar zijn. Dat is echt een probleem.”

Chemisch recyclen

De komende vijf tot tien jaar zijn er volgens Thoden van Velzen zo’n drie materiaalstromen die volledig circulair kunnen worden: die van PET-flessen (is al een heel eind op weg), PE-flacons (wordt meer en meer gedaan) en ook folies, waar veel PE-plastic voor wordt gebruikt. Hij zegt dat die laatste categorie prima te recyclen is, maar dat het tot nu voor veel machines een probleem was om het lichte folie te hanteren. Het Nederlandse Attero bouwt in Drenthe een opwerkingsinstallatie die het folie met slimme luchtstromen wél sorteert en opwerkt tot materiaal waarvan nieuw folie wordt gemaakt.

Een close-up van een groep blauwe waterflessen.

Petflessen.

Flickr, ricardo/zone41.net via CC0

Het probleem zal de eerder genoemde MIX blijven. Wat doen we daarmee? Thoden van Velzen denkt dat chemisch recyclen een oplossing kan zijn. De industrie en beleidsmakers zijn hier nog huiverig voor. “In plaats van het te verbranden of er laagwaardige plastic producten van te maken kun je het spul ook chemisch afbreken met een proces dat pyrolyse heet’, zegt hij. “Het gaat dan (weer) lijken op zware olie, dat je kunt kraken tot bruikbare producten. Het kan, maar dan moet er nog veel ontwikkeling plaatsvinden in de (chemische) industrie én in de acceptatie als recycle-optie.”

Niet alleen is het vanuit milieutechnisch oogpunt goed om het percentage gerecycleerd plastic te verhogen. “Door hoge recyclekosten en de lage olieprijs grijpen producenten nu gemakkelijk naar fossiele plastics”, zegt Thoden van Velzen. “Die komen uit het Midden- of het Verre Oosten, en daar hebben we simpelweg niet zoveel over te zeggen. Recyclen is ook een manier om meer grip te krijgen op onze grondstoffenstroom.”

ReactiesReageer