Wat betekent het om een proefschrift te schrijven?

Als je nog op school zit of net studeert, lijkt een proefschrift misschien een onvoorstelbaar groot en vaag iets. Maar in de kern geeft het je de kans om je ergens helemaal in te verdiepen. Het is een jarenlange ontdekkingstocht door een onderzoeksgebied dat je helemaal uitpluist. Wat maakt het ’t waard om zo lang daarmee bezig te zijn? Ik deel hier mijn ervaring van hoe het is om aan zo’n lang project te werken.

Levensvragen

Zoals zoveel andere scholieren was ik op de middelbare school nieuwsgierig naar hoe mensen denken, voelen en handelen, of naar hoe de werkelijkheid eigenlijk in elkaar zit. Misschien heb je net zoals ik op school filosofieles gehad en vond je dat fascinerend, maar denk je: wat kun je daar later eigenlijk mee? Omdat ik het praktische nut niet zag, wilde ik eigenlijk eerst psycholoog worden. Dat leek mij praktischer. Maar ook tijdens mijn studie psychologie bleven de diepere vragen knagen. Ik kwam zo uit bij uit bij de filosofie – het vak dat niet meteen praktische antwoorden biedt, maar wel leert hoe je scherp kunt denken over complexe thema’s.

Toen ik na een master filosofie nog steeds allerlei vragen had over het leven, de mens, en de wereld, besloot ik te proberen om ook een proefschrift te schrijven. Het duurde even voordat ik dit voor elkaar kreeg, omdat er maar weinig plekken zijn voor nieuwe onderzoekers. Inmiddels ben ik al zeven jaar bezig met dit project, dat ik naast mijn werk als docent heb ontwikkeld.  

Kijk op de aarde

Een proefschrift is een groot onderzoek dat je als beginnend wetenschapper doet op de universiteit, meestal na een masteropleiding. Je werkt tijdens een proefschrift enkele jaren aan één thema, vaak binnen een specifiek vakgebied. De vraag van mijn proefschrift is bijvoorbeeld wat verhalen ons leren over klimaatverandering. Hoe beïnvloeden verhalen onze kijk op de aarde? Wat gebeurt er als we proberen de planeet zelf – en niet alleen de mens – als hoofdpersoon te zien?

Wat doe je nu concreet als je aan een proefschrift werkt? Ik ben elke dag eindeloos aan het lezen, nadenken, schrijven, schrappen en opnieuw beginnen. Dat alles voelt soms eenzaam, zeker omdat ik veel alleen werk aan mijn proefschrift. Tegelijkertijd geeft het de kans om iets te zeggen over een onderwerp waar nog niet eerder op die manier over gedacht is. Dat maakt het ook spannend. Je bent met echt met iets nieuws bezig.

Polonaise

Laat ik eerlijk zijn: ik sta niet elke dag de polonaise te dansen terwijl ik aan mijn proefschrift werk. Er zijn momenten – soms zelfs weken achter elkaar - waarop je vastloopt of twijfelt over hoe je verder kunt. Soms werk je maanden aan een tekst om er later achter te komen dat het de verkeerde richting was. En je wordt ook nog eens achtervolgd door oude versies van jezelf, omdat je soms met teksten werkt die je jaren geleden schreef. Toch is het prachtig om te zien hoe zo’n onderzoek langzaam op z’n plaats valt. Ik ben nu bijna klaar en het is gaaf te zien dat mijn onderzoek bijna tot een boek heeft geleid.

Hoewel het soms pittig is, is het leven als promovendus gelukkig niet alleen maar kommer en kwel. Universiteiten zijn vaak bruisende plekken. Je ontmoet anderen die net zo gepassioneerd zijn over hun onderwerp als jij. Je geeft les, bezoekt conferenties, gaat in gesprek met collega’s, wandelt tussen colleges door of drinkt samen koffie. Dat sociale aspect maakt het werk vaak lichter – en leuker.

Verbanden leggen

Ben je iemand die zich graag vastbijt in een vraag? Die het leuk vindt om ideeën tot op de bodem te bestuderen en nieuwe verbanden te leggen? Dan zou het zomaar kunnen dat je in de toekomst ook geniet van het werken aan een proefschrift. Maar ook als je het nog niet zeker weet, dan is nieuwsgierigheid is in ieder geval het beginpunt!