Waarschuwing: Eruptie bij Holuhraun gestopt

De uitbarsting van de spleetvulkaan op Holuhraun in IJsland is vrijdag gestopt, exact een half jaar nadat de eerste lava er uit een scheur in de aarde begon te stromen. Vooralsnog is het gebied er echter bepaald niet veiliger op geworden, waarschuwen experts.

3 maart 2015

De Holuhraun spleetvulkaan op 12 oktober 2014
Milan Nykodym from Kutna Hora, Czech Republic, via Wikimedia Commons, CC BY-SA 2.0

Afgelopen vrijdag hield de lava op Holuhraun op met stromen, en zaterdag om 12 uur ´s middags verklaarde de Wetenschappelijke Adviesraad van de IJslandse Burgerbescherming de uitbarsting officieel ten einde.

Zes maanden duurde de zogeheten spleeteruptie, waarbij de lava uit een kilometerslange gleuf in de aarde stroomde. Een gebied ter grootte van het eiland Terschelling raakte hierbij bedekt onder een 16 meter dikke laag lava. De laatste weken was al een sterke afname in de activiteit van de vulkaan te zien.

Klimaat

De hoeveelheden zwaveldioxide (SO₂) die dagelijks bij de Holuhraun-eruptie zijn vrijgekomen, zijn enkele malen groter dan de hoeveelheden die elke dag in Europa door menselijk handelen in de lucht terecht komen.

Deze zwaveldioxide kan een enigszins verkoelende invloed op het klimaat van het noordelijk halfrond hebben, schreven aardwetenschappers twee weken geleden in het vakblad Nature Geoscience. De deeltjes vergroten de reflectie-eigenschappen van wolken, die daardoor meer zonlicht weerkaatsen.

Zwavel

Wel komen er nog steeds giftige zwavelgassen vrij. Experts houden er zelfs rekening mee dat de concentraties die ze meten vanaf nu omhoog zullen gaan: Nu de vulkaangassen niet meer zo sterk verhit worden, zullen deze laag bij de grond blijven hangen. De kans is dus groot dat de IJslanders er juist meer last van krijgen dan voorheen. Van eerdere uitbarstingen is bekend dat de gasuitstoot na afloop van een vulkaaneruptie nog weken tot maanden kan aanhouden.

Explosiegevaar?

Het gebied Holuhraun ligt enkele kilometers ten noordoosten van de explosieve vulkaan de Bárðarbunga. De vulkanen horen bij hetzelfde systeem, en staan ondergronds met elkaar in verbinding. Nu er geen lava meer vrijkomt op Holuhraun, zal de magma zich weer onder de Bárðarbunga gaan ophopen, waarschuwen vulkaandeskundigen van het meteorologisch instituut van IJsland. De kans op een uitbarsting van deze vulkaan is dan ook toegenomen, nu de spleeteruptie op Holuhraun gestopt is. Een uitbarsting van de Bárðarbunga zal gepaard gaan met de uitstoot van aswolken en waarschijnlijk ook met grote overstromingen, omdat deze vulkaan zich gedeeltelijk onder een gletsjer bevindt. Wanneer deze uitbarsting er komt valt overigens niet te zeggen. Ergens in de komende jaren, vermoeden de wetenschappers.

Records

Natuurlijk zijn de IJslanders wel wat gewend als het om vulkaanuitbarstingen en lavastromen gaat. IJsland ligt op een Mid-oceanische rug, waar twee aardschollen van elkaar weggeduwd worden en regelmatig gesmolten gesteente uit de diepe aarde omhoog komt zetten. Het eiland dankt er zijn bestaan aan. Bij de Holuhraun-eruptie kwam wel tamelijk veel lava vrij: Alle records van de afgelopen 200 jaar zijn verpulverd, de uitbarsting van de Holuhraun was de grootste sinds de spleeteruptie van Laki in 1783.

Vergeleken met Laki stelde de Holuhraun-uitbarsting echter niet veel voor. Gedurende de 9 maanden dat Laki actief was kwam ongeveer 10 keer meer lava vrij dan het afgelopen half jaar op Holuhraun, en werd een 6 keer groter oppervlak met lava bedekt. Daarnaast kwamen bij de Laki-uitbarsting zoveel giftige fluor- en zwavelhoudende gassen vrij dat bijna driekwart van het vee op IJsland stierf, zure regen ontstond, en een extreem strenge winter volgde. Zowel op IJsland als in de rest van Europa kwamen tienduizenden mensen om het leven ten gevolge van gifwolken en voedseltekorten.

Lavafonteinen op Holuhraun, 13 september 2014

Het Holuhraun lavaveld, gefilmd vanuit een helicopter, op vrijdag 27 februari 2015. Te zien is dat er nog veel uitstoot van gas is, maar er geen gloeiende lava meer uit de vulkaan komt.

Bronnen: