Waarom vriendelijke mensen vaker geldzorgen hebben

Voor veel mensen is het regelmatig een hele worsteling om rond te komen. We sparen te weinig, geven te veel geld uit en lopen achter met het betalen van rekeningen. Hoewel financiële ellende tal van oorzaken heeft, denken psychologen dat persoonlijkheidstrekken ook meespelen. Zo liet eerder onderzoek al zien dat ‘vriendelijke’ mensen gemiddeld minder salaris krijgen. Met ‘vriendelijk’ wordt doorgaans bedoeld: mensen die hoog scoren op het persoonskenmerk ‘verdraagzaamheid’ (zie kader).

De Amerikaanse organisatiepsycholoog Sandra Matz en haar Britse collega Joe Gladstone onderzochten waarom vriendelijke personen vaker geldzorgen hebben dan hun minder vriendelijke medemens. Komt dat doordat aardige mensen meer concessies doen op de werkvloer en in hun persoonlijke leven? Zijn ze slechtere onderhandelaars die sneller uitgebuit worden? Nee, zo concludeert het tweetal in het vakblad Journal of Personality and Social Psychology. Vriendelijke personen vinden geld gewoon minder belangrijk, met het risico dat ze hun geld slecht beheren.

Samenwerken

De onderzoekers deden zeven studies naar persoonlijkheid en financiële situatie met bestaande gegevens, waaronder een nationale enquête in het Verenigd Koninkrijk naar financieel gedrag. Daarnaast verzamelden ze zelf ook gegevens, onder andere via online vragenlijsten. Deelnemers beantwoordden vragen over hun persoonlijkheid, spaargeld, schulden en onderhandelingsstijl (gericht op samenwerking of handelend vanuit eigenbelang). Ook hun houding ten opzichte van geld werd getest door te vragen in hoeverre ze het eens waren met stellingen als: ‘je kan nooit genoeg geld hebben’.

Geld onbelangrijk

Graag samenwerken, en daarmee eigenbelang aan de kant schuiven, kon niet verklaren waarom vriendelijke mensen vaker financieel in de knel komen. De onderzoekers stuitten op een alternatieve verklaring: vriendelijke mensen hechten minder waarde aan geld. Vermoedelijk heb je daardoor minder aandacht voor je persoonlijke financiën en raak je het overzicht kwijt.

Niet iedereen die weinig om geld geeft eindigt echter met geldzorgen. Inkomen is bepalend, stelden de onderzoekers vast. Geld onbelangrijk vinden maakt niet echt uit als je een dik salaris krijgt. Dat inkomen beschermt dan tegen de risico’s die slecht omgaan met geld met zich meebrengt. Een laag inkomen is daarentegen wél problematisch als geld je niet boeit. Je hebt dan niks om die nonchalante houding tegenover geld mee te compenseren.

In alle zeven studies, allemaal anders van opzet en onder andere mensen, kwamen de verbanden tussen persoonlijkheid, inkomen en financiële tegenslag bovendrijven. De effecten waren bescheiden: persoonlijkheid had wel wat, maar niet superveel invloed op spaargeld en andere financiën.

Integriteit

Hoogleraar Reinout de Vries noemt de uitkomst redelijk robuust vanwege het grote aantal deelnemers; honderden en soms duizenden mensen deden mee aan de afzonderlijke studies. Zelf doet hij ook onderzoek naar persoonlijkheid aan de Vrije Universiteit en de Universiteit Twente. Wat hij zich vooral afvraagt, is wat er gebeurt als de onderzoekers een andere methode hadden gekozen om persoonlijkheid te meten. De Vries en zijn collega’s gebruiken zelf niet de Big Five, maar het HEXACO-model.

Het grootste verschil is dat HEXACO zes persoonlijkheidstrekken meet. ‘Integriteit’ komt er extra bij. “We zijn net klaar met een studie waaruit blijkt dat integriteit de belangrijkste voorspeller is voor hoe belangrijk je geld vindt, en dit kan zich uiteindelijk vertalen in je salaris”, aldus De Vries. “Ik denk dat hoe integer je bent meer invloed heeft op je financiële situatie dan verdraagzaamheid, maar dat is hier dus niet gemeten.” Het Big Five-model is nog steeds de standaardmethode in onderzoek naar persoonlijkheid, al stappen steeds meer wetenschappers over op het HEXACO-model.