Waarom je kater erger is als je ouder wordt

Dit nooit meer. Na een avondje flink drinken staan veel mensen met die gedachte op. Hoofdpijn, misselijkheid en vermoeidheid, het hoort er allemaal bij. Vroeger kon je die kater misschien nog wel goed hebben, maar nu? NEMO Kennislink zocht uit hoe kan het dat katers steeds heftiger worden naarmate je ouder wordt.

30 augustus 2022

Dat veel alcohol slecht voor je is, weet iedereen. Sowieso vóél je dat, als je zelf een paar glaasjes te veel op hebt. Waar komt dit beroerde gevoel vandaan? “Een kater bestaat uit een aantal onderdelen”, vertelt preventiedeskundige Tom Bart van Jellinek, een instelling voor verslavingszorg. Het bekendste probleem is vochttekort: “Per glas alcohol plas je ongeveer anderhalf glas vocht uit. Als je dat een avond volhoudt, zonder tussendoor water te drinken, raak je wat gedehydrateerd en daar krijg je klachten zoals hoofdpijn van.”

Daarnaast wordt alcohol door je lever afgebroken in verschillende afbraakstoffen. Een van die afbraakstoffen is het giftige acetaldehyde. Na verloop van tijd, als je lichaam de alcohol heeft omgezet, neemt de concentratie acetaldehyde in je lijf toe. Je kunt je daardoor koortsachtig, moe en misselijk voelen. “Wat ook niet helpt, is dat alcohol je slaapritme verstoort. Na een slaapmutsje val je misschien sneller in slaap, maar je slaapt minder diep en wordt vaker wakker, waardoor je de volgende dag vermoeid opstaat”, legt Bart uit.

Leeftijd maakt uit

Hoe snel je last van een kater hebt, verschilt per persoon. Bart: “De één breekt alcohol en acetaldehyde nu eenmaal sneller af dan de ander.” Daarbij kan je leeftijd wel degelijk uitmaken. Bart: “Over het algemeen neemt de snelheid van je stofwisseling met de jaren geleidelijk af. Daardoor doet je lever er op middelbare leeftijd langer over om alcohol, acetaldehyde en andere gifstoffen af te breken dan in je studententijd.” Het gevolg? Je hebt sneller en langer last van katers.

Dat je stofwisseling vertraagt, zorgt er op den duur ook voor dat je spiermassa steeds meer vervangen wordt door vet. Dit is niet handig als je zin hebt om een avondje stevig door te drinken, want in spieren zit meer water dan in vet. “Alcohol verspreidt zich via het vocht in je lichaam. Hoe meer vocht je hebt, hoe meer de alcohol verdund wordt”, vertelt Bart. Bij iemand met een hoog vetpercentage (en daardoor relatief weinig vocht) komt alcohol dus harder aan. En die kater ook.

Verder verandert je leefstijl door de jaren heen. “Veel mensen krijgen steeds meer verantwoordelijkheden, gaan minder vaak stappen en zijn het niet meer gewend om veel te drinken”, zegt Bart. Je alcoholtolerantie gaat dan achteruit, waardoor je meer last van de nadelige gevolgen van alcohol hebt. Bart: “Daarnaast valt een kater psychologisch zwaarder als je iets belangrijks moet doen, zoals presteren op het werk of je kinderen verzorgen. Tijd om de hele dag een kater uit te zitten op de bank is er vaak niet meer. Dat maakt ze een stuk vervelender.”

Een doodgeslagen biertje in een bierpul op een houten tafel. — Door alcohol geeft je brein prikkels minder goed door.
Pixabay, Alexas_Fotos via CC0

Wat gebeurt er precies in je hersenen als je dronken bent?

Alcohol verspreidt zich heel efficiënt door je lijf. Zo’n tien minuten na het drinken van een biertje heeft het je hersenen al bereikt. Na een of twee glazen kun je de effecten van alcohol al merken. Je voelt je in eerste instantie wat losser en minder geremd. Hoe komt dat?

Alcohol heeft invloed op alle hersenfuncties, legt het Trimbos Instituut uit. Met name de signaalstoffen glutamaat en GABA spelen daarbij een rol. Deze neurotransmitters hebben een tegenovergesteld effect. Zo stimuleert glutamaat de activiteit van zenuwcellen, terwijl GABA deze juist afremt. Alcohol remt de werking van glutamaat en versterkt de werking van GABA. Door deze combinatie worden er minder prikkels doorgegeven in het centrale zenuwstelsel. Vandaar dat alcohol een verdovend effect heeft. En hoe meer je drinkt, hoe minder goed je brein kan functioneren. Je merkt dit onder andere aan je motoriek, zintuiglijke waarnemingen en geheugenfuncties, die achteruit gaan. Ook kun je last krijgen van stemmingsproblemen. Uiteindelijk heeft alcohol ook een effect op vitale hersenfuncties, zoals de ademhaling en hartslag. Vandaar dat alcohol in grote hoeveelheden dodelijk kan zijn.

Voorkomen is beter dan genezen

Stel, je hebt een hevige kater. Hoe kom je daar zo snel mogelijk weer vanaf? “Meer dan goed eten en drinken kun je eigenlijk niet doen. Je zult moeten wachten tot je lichaam de alcohol en acetaldehyde heeft afgebroken en dat proces kun je niet versnellen”, legt Bart uit.

Daarom kun je het beste voorkomen dat je een kater krijgt door minder te drinken. Dat is ook een stuk beter voor je gezondheid op de lange termijn. Alcohol verhoogt namelijk het risico op bepaalde type kanker, hart- en vaatziekten en dementie. Bart: “Kijk, af en toe een drankje kan best. De truc is dan om veel water tussendoor te drinken om je vochtbalans op peil te houden. Je zit dan ook eerder vol, waardoor je automatisch minder alcohol drinkt en minder heftige katers krijgt.”