Hoe Patricia binnen een dag een orkaan van de zwaarste categorie kon worden. Waar kwam Patricia opeens vandaan?

Orkaan Patricia ontwikkelde zich binnen 24 uur van een tropische storm tot een monsterorkaan. Het opwarmende klimaat kunnen we hier niet de schuld van geven. De oorzaak was een combinatie van natuurlijke temperatuurschommelingen van het oceaanwater en bijzondere weersomstandigheden.

27 oktober 2015

Plotseling was daar Patricia. Op donderdag 22 oktober nog niet meer dan een tropische storm, 24 uur later een orkaan van de zwaarste categorie. En wat voor één: met windsnelheden tot 320 kilometer per uur was het de hevigste orkaan ooit op het westelijk halfrond gemeten. Wereldwijd hoefde ze slechts Violet en Nancy, beiden uit 1961, voor te laten gaan. Wat luchtdruk betreft was Patricia zelfs de absolute winnaar. Ze brak het laagterecord van Wilma uit 2005, dat op 882 millibar stond – zij het nét, met een waarde van 880 millibar. Als een bezetene stormde ze vervolgens op de westkust van Mexico af, om eenmaal aan land gelukkig weer af te zwakken.

Patricia vanuit de ruimte, op 23 oktober.
Scott Kelly (astronaut), NASA

Klimaat?

Maar het meest bijzondere aan Patricia was misschien nog wel de snelheid waarmee ze zich ontwikkelde, in een hoger tempo dan haar voorgangers ooit gedaan hadden. Hoe kan dat? Wat zorgt ervoor dat een sterke maar relatief onschuldige storm zich in zo’n korte tijd tot een monsterorkaan ontwikkelt? Is het soms – zoals veel mensen meteen geneigd zijn te denken – de schuld van het opwarmende klimaat?

“Misschien een beetje”, zegt Reinout van den Born, meteoroloog bij de MeteoGroup Nederland. De temperatuur van het oceaanwater leverde de energie voor de storm – en die zou in een koeler klimaat allicht iets lager geweest zijn. “Maar belangrijker waren de natuurlijke variaties in de temperatuur van het oceaanwater en de ideale weersomstandigheden”, aldus van den Born.

Het water van de oostelijke Grote Oceaan waarboven Patricia tot wasdom kwam, is dit jaar uitzonderlijk warm. De belangrijkste natuurlijke schommelingen in de zeewatertemperatuur, de Pacific Decadal Oscillation (PDO) en El Niño, staan beiden namelijk op de warme ‘stand’. “Het zeewater aan de westkant van Noord-Amerika was afgelopen week zo’n 31 graden”, zegt van den Born. Hierdoor verdampt veel water. “Bij de massieve condensatie van dit water in de kern van de orkaan, is de energie vrijgekomen die de enorme windsnelheden veroorzaakte”, legt hij uit.

Patricia op 23 oktober, uitgelicht met infrarood beeld.
NOAA Satellite and Information Services

Perfecte omstandigheden

Dat Patricia zo razendsnel in kracht toenam, had echter niet alleen met het warme water te maken. Ook de optimale omstandigheden in de atmosfeer, waarbij de windkracht en windrichting nauwelijks met de hoogte varieerde, maakte dat het orkaanmechanisme zijn werk goed kon doen. De circulatie was perfect. “Tot Patricia de steile bergen van Mexico bereikte”, zegt van den Born. “Toen werd de circulatie verstoord, en nam ze in kracht af. Mexico heeft geluk gehad.” Uitlopers van de storm, met al het water er in, kwamen vervolgens aan boven Texas, waar lokaal meer dan vijfhonderd millimeter regen is gevallen. Daar richtte Patricia alsnog voor miljarden dollars schade aan.

En als er geen klimaatverandering geweest zou zijn? Zou Patricia dan wellicht toch wat minder krachtig geweest zijn? “Dan was het zeewater misschien iets kouder geweest”, zegt van den Born, “maar ook dan zou er een zeer sterke orkaan zijn ontstaan.” El Niño, de PDO, en de bijzondere omstandigheden waren echt belangrijker.

Bronnen: