Vliegensvlug treinen door soepeler boeken

‘Sorry, helaas kunnen wij deze specifieke reisoptie niet verkopen (ook niet telefonisch)’, meldt de website van NS International als je probeert een internationale reis naar Polen te boeken. Warschau, Krakau, Gdańsk: het geeft allemaal geen respons, terwijl je er heus per trein kunt komen. En dat op een site bedoeld voor internationale treinkaartjes. Ook bij veel andere wat extravagantere bestemmingen geeft het systeem niet thuis: voor Poolse plaatsen krijg je nog wel een dienstregeling te zien, maar boeken is er niet bij. Om in Polen te komen moet je dus losse kaartjes kopen. Dat is niet alleen gedoe, maar geeft ook ellende bij vertragingen. Je moet hopen op respijt bij de volgende vervoerder als je noodgedwongen een trein later pakt.

Drie keer klikken

Zulk gedoe bezorgt internationale treinreizen een flinke achterstand op vliegen, vertelt mobiliteitsdeskundige Suzanne Hiemstra-van Mastrigt van de TU Delft. “Met het vliegtuig heb je in drie klikken een ticket geboekt. Voor de trein ben je best wel wat uren bezig, met puzzelen, met uitzoeken. Voor sommigen is dat heel leuk, die zien het als hobby, maar heel veel anderen haken af, omdat het te ingewikkeld is.” Ook kun je een zomervakantie per trein in de winter nog lang niet altijd boeken. “Bij bepaalde bestemmingen weet je dat er een trein zal rijden, maar op dat moment is er nog geen dienstregeling beschikbaar en kun je dus nog niet boeken.” In sommige gevallen bepalen spoorbedrijven hun treinregeling pas drie maanden van tevoren. Voor binnenlandse reizen is dat prima, maar bij het plannen van buitenlandse reizen geeft het problemen.

Die beperkingen tonen waardoor het vaker misgaat, zegt Bert van Wee, hoogleraar transportbeleid aan de TU Delft: internationale verbindingen zijn voor spoorbedrijven toch wat minder belangrijk. “Voor de meeste vervoerders is het internationale treinverkeer een soort bijproduct. Spoorbedrijven zijn van oudsher sterk nationaal gericht. Hun grensoverschrijdende activiteiten hebben daardoor nooit veel prioriteit gehad.” Als reiziger ben je daar de dupe van. Zo rekenen spoorbedrijven soms ongelijke prijzen voor een kaartje: dezelfde reis kan bij Deutsche Bahn bijvoorbeeld goedkoper zijn dan bij NS. “Waarom dat is? Niemand weet het.” Zulke kronkels staan het internationale succes van het spoor in de weg: bij vliegmaatschappijen staan internationale reizigers logischerwijs wel voorop.

Dezelfde taal

In het boekingsproces ligt dus ruimte voor verbetering. En die gaat er komen, laat NS weten via woordvoerder Anita Middelkoop. Nu werken nationale spoorwegen alleen nog in onderlinge verbanden samen om internationale reizen mogelijk te maken. “NS International heeft dergelijke overeenkomsten met veel vervoerders in de landen waar onze reizigers graag naartoe gaan per trein”, aldus Middelkoop. Omdat NS samenwerkt met de Duitse en Franse spoorwegen, kun je in die richting makkelijk reizen boeken – maar dus niet naar Polen.

Achter de schermen werken de Europese spoorwegen aan een soepeler boekingsproces, waarbij álle Europese spoorbedrijven samenwerken, meldt NS. “Om de verkoop van doorgaande tickets te vergemakkelijken werken we samen met Europese vervoerders aan OSDM.” Die vierlettercombinatie staat voor het Open Sales and Distribution Model. Dat is een nieuw ticketsysteem voor Europese spoorbedrijven, legt beleidsadviseur Blaž Pongračič van CER uit, de Community of European Railway and Infrastructure Companies die OSDM ontwikkelt. Door systemen te standaardiseren kunnen aanbieders veel makkelijker elkaars kaartjes gaan verkopen. “Spoorbedrijven hoeven dan niet langer op 25 verschillende manieren verbindingen te leggen met andere nationale vervoerders. Alle systemen spreken dezelfde taal.” Dat maakt het plots mogelijk om elke denkbare reis samen te stellen én te boeken. Dit jaar sluiten de eerste partijen al aan, en in 2025 moet iedereen meedoen, waardoor ook elke Europese treinreis als geheel is te boeken, verwacht Pongračič.

Actuele reisinformatie

Ongeveer gelijktijdig moet ook de informatievoorziening stevig verbeteren, vertelt Pongračič. “Ook voor actuele reisinformatie werken we aan een Europese oplossing.” Die systemen praten eveneens nog langs elkaar heen, maar zullen elkaar leren begrijpen. Zo kun je een pushmelding krijgen als je internationale trein vertraagd is, inclusief alternatieve optie voor je aansluiting. Omdat je ook voor samengestelde reizen genoeg hebt aan één ticket, moet bij vertragingen meer coulance mogelijk zijn. De conducteur ziet dat je een latere trein neemt vanwege vertragingen eerder in het traject en steeds meer partijen doen mee aan de benodigde ‘Overeenkomst voortzetting van de reis’, die pechreizigers ademruimte gunt.

Het belang van gemak

Kan de trein daarmee tegen het vliegtuig opboksen? Van Wee verwacht dat soepel boeken behoorlijk verschil maakt. “Uit onderzoek is gebleken dat mensen gemak tijdens het boekingsproces belangrijk vinden, en we weten dat reizigers nu nog barrières ervaren. Ik ken mensen die bij internationale reizen niet eens overwegen om te kijken naar de trein. ‘Het is toch hopeloos, dat valt voor mij af’, denken ze.” Makkelijker boeken zal de potentiële doelgroep voor internationale treinreizen dus verbreden.

Maar hoeveel meer mensen zullen de trein naar het buitenland pakken? Dat laat zich lastig voorspellen, vertelt Van Wee. “We weten niet zo goed hoe belangrijk reizigers het boekingsproces vinden ten opzichte van zaken als reisduur en prijs. Voorspellen hoe mensen hun reisgedrag zullen aanpassen, is bovendien erg lastig.” Mensen die in een enquête aangeven hun reisgedrag aan te zullen passen, doen dat in de praktijk lang niet altijd. “Het succes hangt bovendien niet alleen af van betere informatieverstrekking, maar ook van hoe goed het product is. Als de informatie perfect is, maar er alsnog veel vertragingen zijn, trekt dat minder reizigers.”

Totaalplaatje

Om internationaal treinen een extra zetje te geven, moet een reisplanner misschien nog een stapje verder gaan. Kale reistijden en prijzen kunnen namelijk bedrieglijk zijn. Vliegen naar Poznań in westelijk Polen lijkt veel sneller dan een treinreis: anderhalf uur vliegen tegenover negen à tien uur in de trein. Maar die trein gaat wel gelijk de juiste kant op, terwijl je als luchtreiziger ruim op tijd op pad naar Schiphol moet. Dat soort bijkomende zaken zien we snel over het hoofd, vertelt Hiemstra-van Mastrigt. “Vliegtickets kunnen heel goedkoop zijn, maar dan moet je vaak wel om vijf uur ’s ochtends op het vliegveld zijn. De kosten van de taxirit tellen mensen vaak niet mee in het totaalplaatje.” Vliegen kent gewoonlijk meer van zulke nadeeltjes dan de trein, die je in het centrum van grote steden afzet.

Maar hoe komen reizigers tot een meer reële vergelijking? De onderzoeksgroep van Hiemstra-van Mastrigt werkt aan een planner die de reisduur en -prijs van deur tot deur berekent. Bij een vliegreis tellen dus ook de taxikosten en de loze uren bij de gate op. “Wij denken dat de trein in veel gevallen even goed of zelfs gunstiger uitpakt dan het vliegtuig, als je het op die manier presenteert.” Voorlopig blijkt het ontwikkelen van die superplanner wel ingewikkeld, mede doordat spoordienstregelingen nog slecht beschikbaar zijn. Ook zonder snellere treinen of meer rails valt er dus nog genoeg te verbeteren aan het internationale spoorverkeer. Als boeken makkelijker wordt, heb je des te meer reden om je volgende vakantie toch per trein te gaan, waarmee ook het klimaat wint.