Tijdens de slotbijeenkomst van de Pre-University Classes in de Pieterskerk in Leiden reikt redacteur Mathilde Jansen (rechts) auteur Naomi ‘t Hart (links) de prijs uit voor haar artikel ’Variaties in vaccinaties’. De Pre-University Classes is een programma waarin getalenteerde 5-vwo’ers colleges volgen aan de Universiteit Leiden en als eindopdracht een artikel schrijven voor NEMO Kennislink. De jury bestaande uit meerdere redacteuren van NEMO Kennislink vond het artikel van ’t Hart het best.

Universiteit Leiden voor NEMO Kennislink

Universiteit Leiden voor NEMO Kennislink

Het vaccin en de naald lijken onlosmakelijk met elkaar verbonden. Hoewel er veel veranderd is aan de inenting, is de toedieningswijze sinds de introductie van het vaccin door Edward Jenner in 1796 niet veranderd. Toch is de naald niet optimaal als toedieningswijze. Daarom vindt er veel onderzoek plaats naar naaldloze vaccinatie. Alternatieven zijn onder andere nasale toediening en micronaalden.

Naaldangst

Sommige mensen geven geen krimp, anderen knijpen hun ogen dicht en een aantal valt al flauw bij enkel de gedachte aan een naald. Deze zogenoemde ‘naaldangst’ als gevolg van de pijn is een van de redenen waarom wetenschappers zoeken naar alternatieven.

Een andere reden is veiligheid. Wereldwijd zijn er ongeveer veertien miljard injecties per jaar. Vijf procent van deze injecties gaat mis. Dat betekent dat er ongeveer twee miljoen prikaccidenten per dag zijn. Daarnaast leiden onveilige injecties, bijvoorbeeld door het hergebruik van naalden, vaak tot infecties. Naaldloos vaccineren is ook eenvoudiger. En omdat er geen medisch personeel voor nodig is, maakt dat het vaccineren in ontwikkelingslanden veel makkelijker.

Via de neus

Vaccinatie via de neus (snuiven van druppels of spray) bijvoorbeeld is pijnloos en de toediening is relatief eenvoudig. Ook zijn er in de neus in vergelijking met het maag-darmkanaal minder enzymen die de vaccins kunnen afbreken. En naast algemene immuniteit zorgt het ook voor lokale immuniteit in de luchtwegen. Daardoor kan de ziekteverwekker bij binnenkomst gelijk al worden bestreden.

Maar vaccinatie via de neus heeft ook een aantal nadelen. Zo verblijft het vaccin maar een korte tijd in de neusholte (twintig minuten), waardoor het weinig tijd heeft om te worden opgenomen. Ter vergelijking: een vaccin in het maag-darmkanaal heeft een verblijftijd van 24 uur.

Voor een goede werking van het nasale vaccin, moet het worden aangepast aan de toedieningsroute. Dat kan door het toevoegen van een adjuvans, een substantie die de werking van een vaccin versterkt. Zonder dat zorgt een nasaal vaccin tegen het griepvirus voor een geringe bescherming. Maar door toevoeging van het adjuvans bereikt het nasale vaccin hetzelfde resultaat als wanneer het wordt toegediend via de naald.

Via de huid

In de huid zitten veel immuuncellen, waardoor toediening van een vaccin via de huid effectief is. Toch is de toedieningswijze via de naald niet optimaal. De conventionele naald prikt namelijk ónder de huid, waar niet de meeste immuuncellen zitten.

Het verschil tussen conventionele naalden en micronaalden. Met micronaalden komt het vaccin onmiddellijk terecht in de opperhuid (viable epidermis), waar de meeste immuuncellen zitten.

Wim Jiskoot voor NEMO Kennislink

Daarom is er een alternatief bedacht: het gebruik van micronaalden. De penetratie van deze naalden is pijnloos, doordat er geen bloedvaten of zenuwen worden geraakt. In plaats van één lange naald krijg je één tot tientallen naaldjes, variërend van één tot een tiende millimeter lang, in je lijf geprikt.

Er zijn meerdere varianten van de micronaald, zoals massieve micronaalden, holle micronaalden en oplosbare micronaalden. In dat laatste geval is de naald een omhulsel van polymeer of suiker dat in zijn geheel oplost.

Het ziet er dus naar uit dat we in de toekomst pijnloze vaccinaties zullen hebben. Misschien verdwijnt het begrip ‘naaldangst’ dan ook uit ons vocabulaire.