DWDD University 'Het Brein' - deel 3

Onder luid applaus maakt neuropsycholoog Erik Scherder zijn entree in het Amsterdamse Podium Mozaïek. Co-host Matthijs van Nieuwkerk heeft zichtbaar zin in het eerste college. De twee begroeten elkaar als bekenden en dat zijn ze ook. De enthousiaste professor, die graag op tafel klimt om aanstekelijke verhalen te vertellen, is een vast terugkerende gast bij De Wereld Draait Door. Het tafelperspectief kiest hij overigens niet voor niets want ‘bewegen houdt je brein in topconditie’, aldus de professor.

Als hoogleraar Neuropsychologie aan de Vrije Universiteit van Amsterdam wordt Scherder alom geprezen door zijn studenten, getuige de VU Onderwijsprijs die hij meerdere malen heeft gewonnen. Maakt hij zich opnieuw waar tijdens DWDD University? Kennislink bekeek de eerste twee colleges en maakt de balans op.

Drietrapsraket

“Hoe wonderlijk is het toch dat onze hersenen altijd maar goed werken?” Hiermee is de toon van de avond gezet. Het publiek is gewillig ingestapt en klaar om de reis door het brein te maken. De plek van de aanknop in het brein vormt het eerste vraagstuk van het college. Scherder zet helder uiteen hoe de drietrapsraket hersenstam, thalamus en hersenschors nodig zijn voor het uitvoeren van de hoogste cognitieve en motorische functies zoals denken en handelen.

Verderop in het college zien we vooral wat er gebeurt als het misgaat in je hersenen. Processen die gezonde mensen als vanzelfsprekend ervaren, blijken bij letsel verstrekkende gevolgen te hebben. Dr. Henk Eilander, als ontwikkelingspsycholoog en klinisch neuropsycholoog verbonden aan het Radboudumc, wordt uitgenodigd om te vertellen over een coma.

Eilander heeft zelf een methode ontwikkeld om te achterhalen welke hersenfuncties in comateuze toestand wel en niet intact zijn. Bijvoorbeeld door een patiënt een sterke geur te laten ruiken of te vragen om zijn/haar tong uit te steken. Hier ligt een geweldige kans voor Scherder om een koppeling te maken met de hersenstam, de thalamus en de hersenschors (de ‘aanknop’) waar hij het college mee begon. Helaas holt de professor door naar het volgende onderwerp waardoor hoofdstuk Eilander aan diepgang inboet.

“Hoe wonderlijk is het dat alles maar goed werkt”. Dat is kortweg de kernboodschap van het eerste college. De eerste etappe van de reis door het brein is leerzaam en hilarisch tegelijk. In sneltreinvaart komt een scala aan zeer boeiende hersenfuncties en -falen voorbij. De voorbeelden, experimenten en ontroerende patiëntverhalen zijn niet te tellen. Terminologie wordt zorgvuldig afgestemd op het kennisniveau van de leek. De DWDD-saus die eroverheen ligt maakt het college hier en daar wat te oppervlakkig. Maar het is absoluut geschikt voor een breed lekenpubliek om op een laagdrempelige, luchtige manier met neurowetenschap in aanraking te komen.

Bekijk hier het eerste college.

“Het geven van een hand is briljant!”

In het tweede college slaagt professor Erik Scherder erin om meer samenhang in het geheel te brengen. Tijdens deze etappe blijft hij meer op de hoofdweg en wint de hoogleraar het van het podiumbeest in hem. Let op! Het enthousiasme spat er nog steeds van af, maar het geheel is wat meer gepolijst.

In deze aflevering wordt het bloedcircuit in de hersenen uitvoerig besproken. “Dames en heren, het geven van een hand, is dat briljant?” vraagt Scherder aan het publiek. Deze vraag krijgt gedurende het college steeds meer lading en vormt de rode draad. “Hoe lost het brein het op als je geen hand meer hebt? Hier zijn heel spannende studies naar gedaan…” Eindelijk gaat Scherder wat meer de diepte in. De drie grote bloedvaten in de hersenen passeren de revue en bekende aandoeningen zoals een hersenbloeding en een herseninfarct worden met prachtige animaties gekenschetst. Er komt zelfs een echt brein aan te pas om het vatennetwerk te demonstreren.

Samenhang

Ook dementie waarbij het ruimtelijk vermogen wordt aangetast wordt duidelijk gepresenteerd. Apraxie, een aandoening die hetzelfde vermogen aantast in de kleine hersenen, komt ook aan bod. Patiënten met deze ziekte waren ooit verlamd in een ledemaat en zijn genezen verklaard. Gek genoeg hebben ze geen idee meer hoe ze handelingen in de juiste volgorde moeten verrichten. Dat je tomaten niet moet snijden op de deksel van een pan ontgaat hen bijvoorbeeld volledig.

Deel twee van het collegetrio is een verademing omdat er meer samenhang is. Het DWDD-gehyper lijkt wat afgezwakt en de professor toont voorbeelden van patiënten die niet alleen inspelen op de emotie. Er wordt bijvoorbeeld getoond hoe een patiënt met een neglect, waardoor hij enkel de rechterhelft van het zichtveld waarneemt, een paar testen maakt. Als de man wordt gevraagd een klok te tekenen, komt hij niet verder dan de cijfers één tot en met zeven. Deze patiënt is zich niet bewust van wat hij niet waarneemt. Scherder laat de kijker ditmaal toe om hier zelf wat van te vinden.

Het tweede college heeft al met al het meeste weg van een college. Diepgang, voorbeelden, humor en bevlogenheid van de professor in de juiste dosering maken het een samenhangend geheel. Kijkers raken zo niet alleen verwonderd, maar leren er ook werkelijk wat van. Het geeft tevens een inkijkje in de complexiteit van het brein en de uitdagingen waar de wetenschap voor staat.

Bekijk hier het tweede college

Must voor het oog

De derde etappe belooft een must voor het oog te worden, als de collegereeks zich zo blijft ontwikkelen. Vanavond staat het geheugen op het menu. Hoe werkt het brein bij gezichtsherkenning? En wat gaat er mis in je hersenen als je geheugen je in de steek laat? Dat soort vragen. Eén ding kan alvast verklapt worden: je zult de voltallige veertig minuten aan de buis gekluisterd zitten. Kijk, oordeel vooral zelf, en veel plezier! Vanavond 14 mei om 20.30u op NPO 1.