Van achterlijke gladiool tot klootviool

Eikel! Sukkel! Kutwijf! Echt creatief kan ik mezelf niet noemen als het op schelden en vloeken aankomt. Als ik mijn teen voor de zoveelste keer aan het bed stoot, kom ik niet verder dan een in de kiem gesmoorde ‘gódv’. Maar sinds Het Groot Nederlands Vloekboek is mijn scabreuze woordenschat flink uitgebreid. Mijn omgeving is hierbij gewaarschuwd.

Unieke krachttermen

Primair is Het Groot Nederlands Vloekboek – net als zijn gelijktijdig verschenen Vlaamse zusje overigens – een rijk geïllustreerd koffietafelboek. Dat is niet vreemd, aangezien het is gebaseerd op het prototype van het afstudeerproject van de twee Vlaamse illustratoren Robbe Verlinde en Willem Van Beylen. Zij vonden uitgever Lannoo bereid het uit te geven, maar niet zonder de inhoudelijke bijdragen van taalkundigen Marten van der Meulen (bekend van weblog Milfje Meuskens) en Fieke Van der Gucht (Atlas van de Nederlandse taal). Zij zijn dan ook verantwoordelijk voor de taalkundige inbreng in beide edities.

In twintig hoofdstukken staat steeds een andere vloek of scheldwoord centraal, van ‘achterlijke gladiool’ tot ‘teef’. Dat betekent overigens niet dat de lezer alleen over deze twintig woorden iets leert; als de laatste pagina is omgeslagen zijn je maar liefst 134 verschillende beschimpingen om de oren gevlogen. In de Vlaamse variant van het boek komen in totaal zelfs 196 unieke krachttermen voorbij. Daar zitten woorden tussen die ook zeker niet hadden misstaan in de Nederlandse editie (‘tacovreter’, ‘slapjanus’), maar ook typische Vlaamse verwensingen als ‘sloef’ en ‘kapoen’.

Daarbij moet opgemerkt worden dat de benaming ‘Vloekboek’ weliswaar lekker in het gehoor ligt, maar de lading niet bepaald dekt: slechts enkele besproken woorden zijn echte vloeken. Daar hebben de auteurs echter maling aan, zo melden ze in het voorwoord: “Wij hebben geen enkel respect voor kunstmatige afbakeningen. Vloek, scheldwoord, verwensing, krachtterm, bastaardvloek: je leest er godbetert maar een ‘echt’, zogenaamd serieus boek over.” De toon is gezet.

Vrolijk inkijkje

Een enkele keer verraadt het taalgebruik dat hier geleerde auteurs aan het woord zijn (‘de relatie … is gemarkeerd’, ‘adjectiveren’), maar doorgaans is de toelichting laagdrempelig en niet al te serieus. Aan de schrijfstijl – informeel en soms ronduit vulgair – is af te lezen dat de auteurs tijdens het schrijven een hoop lol hebben gehad. Dat is direct ook een van de sterkste punten van dit boek. De selectie van scheldwoorden en taalwetenschappelijke anekdotes die aan bod komt is volstrekt willekeurig en na het lezen van dit boek kun je je nog altijd geen vloekexpert noemen, maar dat is volgens mij ook niet wat de auteurs beogen. Wel krijg je een vrolijk inkijkje in de vele manieren waarop je naar taal kunt kijken en vergroot je ondertussen gelijk je vloekrepertoire. De volgende keer dat ik mijn teen stoot, roep ik een fijne Vlaamse gestapelde vloek. ‘Miljaarnondedju’ ofzo.