Twee procent harder dankzij ketonen

Kwade tongen beweerden vorig jaar al dat de Sky-ploeg van tourwinnaar Chris Froome een geheim wapen had om harder bergop te fietsen: een voedingssupplement met ketonen. Het wondermiddel was niet te koop, en zou extreem duur zijn om te produceren. Nu wordt van zo veel supplementen, zonder enig bewijs, beweerd dat je er beter van gaat presteren, maar aan de Universiteit van Oxford is nu serieus onderzoek gedaan naar de werkzaamheid van ketonen.

Bij de Nederlandse Dopingautoriteit hebben ze weleens van ketonen gehoord, maar een acuut punt van zorg is het niet. Olivier de Hon, wetenschappelijk medewerker van de Dopingautoriteit: “Het staat niet op de internationale dopinglijst, dus dan mag het gewoon.”

Twee procent harder

De onderzoekers uit Oxford lieten zeven goed getrainde duursporters, na het leegdrinken van een flesje sportdrank, fietsen op een fietsergometer. Eerst een uur op driekwart van hun maximale vermogen: zo waren ze alvast behoorlijk moe en hadden ze hun suikervoorraden grotendeels uitgeput. Daarna moesten ze in een half uur tijd zo veel mogelijk ‘meters’ maken.

Alle deelnemers deden de test twee keer: een keer op een sportdrankje met ketonen, en een keer op een gewoon sportdrankje. Uiteraard wisten de sporters niet wanneer ze welk drankje kregen, om het placebo-effect uit te sluiten.

Het resultaat: op ketonen reden de sporters in het laatste half uur gemiddeld twee procent harder. Twee procent, is dat veel of weinig? De Hon: “In de topsport is een verschil van twee procent alles, het verschil tussen goud of niet eens aan de finale meedoen.”

Vertaal die twee procent ook maar eens naar de marathon: dan laat je gelijkwaardige concurrenten in het laatste half uur 200 meter achter je. Bij de tien kilometer zwemmen in open water heb je op de finish 50 meter over op de concurrentie. In een Touretappe kan het verschil enkele minuten zijn.

De vraag is altijd, of een test met maar zeven proefpersonen betrouwbaar genoeg is. Uit eerdere, veel grotere tests is gebleken, dat de prestatie van een goed getrainde sporter op de fietsergometer van dag tot dag maar zo’n 1 à 1,5 % varieert. Een gemiddelde prestatieverbetering van 2% is dus wel degelijk van belang. In de groep van zeven was er één sporter die juist iets slechter presteerde met ketonen, terwijl de overige zes beter presteerden, en enkeling veel beter. Dat maakt een vrij overtuigende indruk, maar voor meer zekerheid zou een test met enige tientallen proefpersonen nodig zijn.

Lichaamseigen stoffen

Ketonen zijn in principe lichaamseigen stoffen. Je lever produceert ze uit vetten als je door je suikervoorraden heen bent. Het verbranden van ketonen, naast vetten en suikers, is een van de drie manieren waarop lichaamscellen energie uit voedsel verkrijgen. Normaliter komen ketonen pas aan de beurt als het lichaam te weinig voedsel beschikbaar heeft. Dat kan komen doordat je chronisch ondervoed bent, of acuut uitgehongerd na langdurige, zware inspanning. Ook als je intensief gesport hebt, kan je shirt na afloop een penetrante, aceton-achtige geur verspreiden. Dat zijn restanten ketonen in je zweet.

Er bestaat zelfs een ketogeen dieet: een dieet met heel veel vet en weinig koolhydraten, dat je lichaam zoveel mogelijk ketonen laat aanmaken. Bij sommige mensen met epilepsie kan dit dieet het aantal aanvallen drastisch doen verminderen. Het idee om ketonen als voedingssupplement te gebruiken komt van de Oxfordse biochemicus Kieran Clarke, mede-auteur van het artikel. Zij reageerde op een prijsvraag van het Amerikaanse leger om supervoedsel te maken waarmee soldaten op het slagveld langer in de strijd konden blijven.