De ontwikkeling van de computer past makkelijk in één mensenleven, net als die van veel andere communicatiemiddelen. Deze tijdlijn bestrijkt het leven van NEMO Kennislink-bezoeker Cees den Hoedt (93) en laat zien hoe snel middelen voor communicatie en de verwerking van informatie veranderen.
“Ik spreek mijn kleinkinderen via Zoom, gebruik Whatsapp, lees de krant online en regel mijn bankzaken digitaal. Internet is een wondermiddel”, zegt Cees den Hoedt, die geboren is in 1927. Je kunt gerust stellen dat hij met zijn tijd is meegegaan. Waarschijnlijk had niemand ten tijde van zijn geboorte kunnen vermoeden op welke manieren hij bijna een eeuw later zou communiceren met vrienden, familie en onbekenden via het internet.
De computer werd in de jaren 40 uitgevonden, toen Den Hoedt tiener was. Pas ruim dertig jaar later, aan het einde van de jaren 70, zou hij er zelf mee in aanraking komen op zijn werk als adviseur voor sociaal-cultureel werk. Weer dertig jaar later beschikte hij over een mobiele telefoon die de eerste manshoge ‘rekenautomaten’ technologisch ver voorbijstreeft. Den Hoedt zegt hiermee ‘de wereld in zijn hand te hebben’.
Scroll met behulp van de pijltjes door de tijdlijn en blader door de ontwikkelingen op het gebied van telecommunicatie en computers sinds de geboorte van Cees den Hoedt in 1927.
1927 (Cees: 0 jaar oud)
In 1927 wordt Cees den Hoedt geboren. Op dat moment ligt er wereldwijd bijna 340.000 kilometer telefoonlijn (bron: CBS).
![<p>Krantenbericht uit 1927 over de eerste draadloze telefoonverbinding tussen Londen en Amerika.</p>](https://images.nemokennislink.nl/uploads/1_1927_telefoonverbinding.png?auto=format,compress&w=1000&h=500)
1930 (Cees: 3 jaar oud)
Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) gebruikt voor het eerst ponskaarten om gegevens van onder andere volkstellingen te verwerken. Machines met ponskaarten kunnen gegevens veel sneller verwerken dan mensen met formulieren. Nederland telt inmiddels ruim 300.000 aangesloten telefoontoestellen (bron: CBS).
![<p>Op een ponskaart wordt informatie opgeslagen door op specifieke posities gaatjes te prikken in een papieren kaart. Er past doorgaans niet meer dan 80 byte op een kaart.</p>](https://images.nemokennislink.nl/uploads/2_Used_Punchcard_5151286161.jpg?auto=format,compress&w=1000&h=500)
Jaren 1930 (Cees: 3 - 13 jaar oud)
Cees den Hoedt: “Mensen onderhielden in die tijd vooral contacten op loop- of fietsafstand. Telefoon was iets van de elite, bedrijven en dokters. Wij konden alleen bellen bij de kruidenier op de hoek. Om bekenden ‘noodlottige omstandigheden’ mede te delen gebruikten we het telegram. Brieven kregen we niet elke dag, ze kwamen veelal van instanties.”
![<p>Opperhoutvester C.H. Japing achter zijn schrijftafel in Sumatra rond 1930.</p>](https://images.nemokennislink.nl/uploads/3_COLLECTIE_TROPENMUSEUM_Opperhoutvester_C.H._Japing_achter_zijn_schrijftafel_Sumatra_TMnr_60023702.jpg?auto=format,compress&w=1000&h=500)
Jaren 1940 (Cees: 13 - 23 jaar oud)
De eerste computers zijn in ontwikkeling in onder andere Duitsland, Groot-Brittannië en de Verenigde Staten. Ze zijn lomp en in vergelijking met hedendaagse computers langzaam. Ze dienen vooral militaire toepassingen, zoals het berekenen van torpedokoersen en raketbanen of het kraken van versleutelde berichten.
![<p>Dorothy Du Boisson (links) and Elsie Booker (rechts) bedienen een Colossus Mark 2 computer in Bletchley Park (1943). De Colossus wordt wel gezien als de eerste elektronische computer. Hij werd eind 1943 in productie genomen. Daarmee was deze zeer geheime computer twee jaar eerder in bedrijf dan de publiekelijk bekende <span class="caps">ENIAC</span>. De Colossus-machines werden tijdens de Tweede Wereldoorlog door de Britten gebruikt om het Duitse berichtenverkeer te ontcijferen.</p>](https://images.nemokennislink.nl/uploads/4_Colossus.jpg?auto=format,compress&w=1000&h=500)
1945 (Cees: 18 jaar oud)
Cees den Hoedt: “De eerste radio kregen wij na de bevrijding. Ik kan me ‘Hiltermann’ herinneren, een actualiteitenprogramma waar we in de jaren 50 tijdens de warme maaltijd op zondag naar luisterden. Daarna volgden berichten over nieuwe spoorverbindingen en de dienstregeling. Na de oorlog gebruikten mensen de telefoon ook meer voor ‘normale gesprekken’.”
![<p>Een transistorradio uit de jaren 50.</p>](https://images.nemokennislink.nl/uploads/5_radio.jpeg?auto=format,compress&w=1000&h=500)
Jaren 50 (Cees: 23 - 33 jaar oud)
Ingenieurs gebruiken een computer om de Deltawerken door te rekenen.
![<p>Deltacommissie bij de Zeeuwse deltawerken.</p>](https://images.nemokennislink.nl/uploads/6_Deltacommissie_bij_Zeeuwse_deltawerken__Bestanddeelnr_909-7320.jpg?auto=format,compress&w=1000&h=500)
1953 (Cees: 26 jaar oud)
In 1953 neemt het Nederlandse staatsbedrijf PTT een rekenautomaat in gebruik voor wetenschappelijke en technische berekeningen, waaronder het doorrekenen van lenzen. Hij kan volautomatisch een reeks gecompliceerde berekeningen doen en maximaal 2048 cijfers onthouden.
![](https://images.nemokennislink.nl/uploads/Foto_ARCO.jpg?auto=format,compress&w=1000&h=500)
1959 (Cees: 32 jaar oud)
In 1959 werkt Cees den Hoedt als buurtwerker. Den Hoedt: “Als buurtwerker kon ik voor het eerst niet meer zonder telefoon.”
![<p>Een rij voor de telefooncel in de nieuwjaarsnacht van 1962.</p>](https://images.nemokennislink.nl/uploads/9_rij_voor_telefooncel.jpg?auto=format,compress&w=1000&h=500)
Jaren 1960 (Cees: 33 - 43 jaar oud)
In de jaren 1960 komt de eerste generatie faxmachines op de markt. Via de telefoonlijn kunnen ze documenten versturen. Cees den Hoedt herinnert zich die tijd nog goed: “In de jaren 50 en 60 gebruikte ik wel eens de express extra-bezorging van de post. Een brief die ik ‘s avonds persoonlijk meegaf aan een treinconducteur werd de volgende ochtend al bezorgd op kantoor. Met de normale post duurde dat veel langer.”
![<p>Toen het vervoer van treinbrieven in 1946 werd hervat, werden speciale treinbriefzegels gedrukt. Dat waren aanvankelijk zegeltjes van 15 cent in blauw en rood. Op 1 maart 1964 werd het tarief verhoogd tot 50 cent. Daarvoor verschenen nieuwe zegels, in een nieuw formaat en in een nieuw ontwerp, in de kleuren geel en groen. Al op 12 april werd deze prijsverhoging door de Minister van Economische Zaken teruggedraaid. Op 1 februari 1965 werd een tariefverhoging van 15 naar 25 cent wel goedgekeurd. Er verschenen zegels in dezelfde tekening als de ingetrokken zegel van 50 cent, maar nu in de kleuren oranje en zwart. Een jaar later volgde op 1 juli 1966 een tariefverhoging tot 35 cent. NS bracht eerst tijdelijk een zegel van 5 cent uit (zelfde ontwerp, karmijnrood en grijs). Eind juli 1966 verscheen een zegel van 35 cent in hetzelfde ontwerp in blauwgroen en lichtgrijs. Op 1 oktober 1967 werd het tarief opnieuw verhoogd, nu tot 45 cent. De vroegst bekende datum van het nieuwe zegel van 45 cent in rood en geel, nog steeds in hetzelfde ontwerp, is 23 nov. 1967.<sup class="footnote" id="fnrev173425245657c536bec0e6-1"><a href="#fn173425245657c536bec0e6-1">11</a></sup> In 1970 verscheen een nieuw ontwerp zegel van 45 cent met het nieuwe embleem van NS en een gestileerde afbeelding van een electrische trein in geel en blauw (vroegst gemelde datum: 10 april). Op 1 mei 1972 ging de laatste tariefwijziging in. Ter gelegenheid daarvan verscheen opnieuw een geheel nieuw vormgegeven zegel in een groter formaat in full color met een afbeelding van een electrische trein en voor het eerst (en het laatst) de aanduiding “treinbriefzegel”.</p>](https://images.nemokennislink.nl/uploads/10_Treinbriefzegel.png?auto=format,compress&w=1000&h=500)
Jaren 1970 (Cees: 43 - 53 jaar oud)
In de jaren 70 komen de eerste ‘Microcomputers’ op: hobbyisten sleutelen thuis zelfbouwpakketten voor computers in elkaar. Het eerste grootschalige computernetwerk ARPANET verbindt verschillende Amerikaanse universiteiten. Cees den Hoedt: “Als ik onderweg mensen wilde bereiken, gebruikte ik vaak een telefooncel. Aan het begin van de week liet ik voor mijn vrouw en op kantoor een lijst achter van de plekken waar ze me konden bereiken.”
![<p>De verbindingen van een van de voorlopers van het huidige internet, het Amerikaanse <span class="caps">ARPANET</span> in 1974. Het netwerk verbond vooral universiteiten met elkaar.</p>](https://images.nemokennislink.nl/uploads/11_ARPA1974.png?auto=format,compress&w=1000&h=500)
1978 (Cees: 51 jaar oud)
Cees den Hoedt: “We kregen een computer op ons bureau, waarvoor de secretaresses een speciale opleiding kregen. We hielden er notulen van vergaderingen mee bij, of notities van werkadviseurs. We konden er ook printen, wat gaandeweg de stencilmachine (een voorloper van het kopieerapparaat, red.) onnodig maakte.”
![<p>Computerapparatuur eind jaren 70.</p>](https://images.nemokennislink.nl/uploads/12_Michael_Holley_Computer_1978_NWCN.jpg?auto=format,compress&w=1000&h=500)
Jaren 1980 (Cees: 53 - 63 jaar oud)
In de jaren 80 worden de eerste zogenoemde autotelefoonnetwerken actief in Nederland. Mensen kunnen onderweg telefoneren. Het eerste netwerk had een capaciteit van 2500 abonnee’s. Cees den Hoedt: “We hadden computers op het werk, maar de archiefkasten voor papier waren zeker niet verdwenen. Ik verloor er nogal eens mijn bril in. Ponskaarten, tapes of microfilm gebruikten wij niet. Ik heb een poosje een dictafoon gebruikt, dat was geen succes omdat de secretaresse er een hekel aan had om gedicteerd materiaal uit te werken.”
![](https://images.nemokennislink.nl/uploads/13_Telecar-cd.jpg?auto=format,compress&w=1000&h=500)
Jaren 1990 (Cees: 63 - 73 jaar oud)
In 1991 werd het world wide web ‘geboren’: een reeks afspraken waarmee computers over de hele wereld met elkaar kunnen communiceren. Dit zal uiteindelijk de doorbraak van het internet betekenen. Cees den Hoedt: “Ik kocht in 1993 een tweedehands computer die het internet op kon. Je moest ermee inbellen via de telefoonlijn. Mijn zoon werkte in Indonesië en zo kon ik hem via e-mail op de hoogte houden van de zaken in Nederland. Het scheelde overigens ook veel dure telefoontjes naar Indonesië met de kleinkinderen.”
![<p>Logo e-mail.</p>](https://images.nemokennislink.nl/uploads/14_Electronic.mail.png?auto=format,compress&w=1000&h=500)
1997 (Cees: 70 jaar oud)
Het laatste onderdeel van de Deltawerken, de Maeslantkering, wordt opgeleverd. Een computer sluit hem – zonder tussenkomst van de mens – op basis van voorspelde waterstanden.
![<p>Een computer beslist wanneer de stormvloedkering bij de Rotterdamse haven sluit.</p>](https://images.nemokennislink.nl/uploads/15_Maeslantkering_closed.jpg?auto=format,compress&w=1000&h=500)
2001 (Cees: 74 jaar oud)
In 2001 wordt Wikipedia opgericht, een encyclopedie die door gebruikers zelf is samengesteld.
![<p>Logo Wikipedia.</p>](https://images.nemokennislink.nl/uploads/17_Wikipedia_svg_logo-nl.jpg?auto=format,compress&w=1000&h=500)
2004 (Cees: 77 jaar oud)
In 2004 wordt Facebook opgericht. Sociale netwerken zullen in de jaren daarna een steeds grote stempel op het internet drukken.
![<p>Hoofdkantoor Facebook.</p>](https://images.nemokennislink.nl/uploads/18_Facebook_Headquarters.jpg?auto=format,compress&w=1000&h=500)
2007 (Cees: 80 jaar oud)
In 2007 komt de iPhone op de consumentenmarkt: een van de eerste smartphones die vrijwel volledig via het scherm wordt bediend. Nagenoeg alle mobiele telefoons gebruiken inmiddels dit principe.
![<p>Mobiele telefoon.</p>](https://images.nemokennislink.nl/uploads/19_iphone-518101_1280.jpg?auto=format,compress&w=1000&h=500)
2010 (Cees: 83 jaar oud)
Cees Den Hoedt: “Rond 2010 kocht ik mijn eerst mobiele telefoon. Dat was relatief laat, omdat ik in eerste instantie kritisch was. Ik vind dat mensen het een te belangrijke plaats in hun leven geven. Met de toenemende mogelijkheden won het ding mijn sympathie. Het neemt het werk van zoveel andere apparaten over.”
![<p>Apps van een mobiele telefoon.</p>](https://images.nemokennislink.nl/uploads/20_mobile.jpeg?auto=format,compress&w=1000&h=500)
2013 (Cees: 86 jaar oud)
Voormalig CIA-medewerker Edward Snowden onthult in 2013 de manier waarop de Amerikaanse inlichtingendienst wereldwijd op grote schaal illegaal data verzamelt.
![<p>Edward Snowden.</p>](https://images.nemokennislink.nl/uploads/21_Edward-Snowden-FOPF-2014.jpg?auto=format,compress&w=1000&h=500)
2016 (Cees: 89 jaar oud)
De Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) wordt in 2016 van kracht, Europese regelgeving voor het verwerken van persoonsgegevens. Bedrijven moeten vanaf dat moment duidelijk aangeven wat ze met gegevens van klanten doen en de klant heeft bovendien het recht om vergeten te worden.
![<p>Zoeken met Google.</p>](https://images.nemokennislink.nl/uploads/22_google-485611_640.png?auto=format,compress&w=1000&h=500)
2020 (Cees: 93 jaar oud)
De coronapandemie die in 2020 de wereld overvalt, zorgt voor een toename aan online ontmoetingen zoals vergaderingen en persoonlijke gesprekken. Het datagebruik neemt volgens sommige providers in een keer met zo’n vijftien tot twintig procent toe. De inmiddels 93-jarige Cees den Hoedt heeft het digitale tijdperk met beide armen omarmd: “Ik spreek mijn kleinkinderen via Zoom, gebruik Whatsapp, lees de krant online en regel mijn bankzaken digitaal. Internet is een wondermiddel.”
![<p>Gesprek via Zoom.</p>](https://images.nemokennislink.nl/uploads/23_49722036197_728c55a331_c.jpg?auto=format,compress&w=1000&h=500)
2030?
Communiceren we over tien jaar online met elkaar via hologrammen? Onderzoekers van de TU Delft en het CWI werken er hard aan om dit mogelijk te maken. NEMO Kennislink bracht een bezoekje aan het lab van Pablo Cesar.
![](https://images.nemokennislink.nl/uploads/50809561738_e9fc6c394e_c.jpg?auto=format,compress&w=1000&h=500)
Onze leestips
Met deze selectie van publicaties, begrijp jij de wereld om je heen beter. Dit is wat je nu moet weten.