Talige diversiteit benutten in de klas

In bijna elke klas zitten wel leerlingen die thuis (ook) een andere taal dan Nederlands spreken. Uitdagend, want hoe zorg je dat iedereen de stof begrijpt en met elkaar kan communiceren? En dan heeft het onderwijsveld ook nog nieuwe landelijke leerdoelen voorgesteld voor Nederlands: scholen moeten volgens die zogeheten kerndoelen aandacht besteden aan ‘talige diversiteit’. Hoe moeten ze dat aanpakken?

De regering vroeg het aan de Onderwijsraad, een adviesorgaan van deskundigen uit wetenschap, beleid en praktijk. Het advies is helder: zie meertaligheid niet als hindernis, maar maak er slim gebruik van. We bespraken het met Jantien Smit, lector aan de Hogeschool Utrecht. Zij is betrokken bij Multi-STEM, een onderzoek naar participatie van meertalige kinderen in reken- en wetenschapsonderwijs, waar ook NEMO aan meedoet.

Waarom adviseert de Onderwijsraad om talige diversiteit te benutten?

“Omdat we uit onderzoek weten dat het helpend kan zijn voor het leren ván het Nederlands en ín het Nederlands. Er gaat een hele wereld van kennis en vaardigheden schuil achter de talen van leerlingen. Die niet benutten is een gemiste kans voor het onderwijs. Ik zag een keer een kind in een nieuwkomersklas dat bij de rekenles een beetje zat te staren. Dit kind bleek toevallig goed Engels te spreken. Ik ben naast hem gaan zitten en heb in het Engels een rekenopdracht besproken, en toen ging hij als een speer. Zoiets is ook voor de leerkracht prettig: je wilt aansluiten op wat een leerling al kan, en nodig heeft.”

Met Engels is dat wel te doen, maar hoe kun je als leraar andere talen benutten die je zelf niet beheerst?

“Online staan al veel handreikingen, lesmaterialen en tips. Als je ermee begint, probeer dan eerst eens de aanwezige talen zichtbaar te maken. Hang bijvoorbeeld posters aan de muren met woorden uit de thuistalen van leerlingen. Je kunt er ook simpelweg naar vragen. Welke talen spreek je? Hoe vind je het om die in de klas te gebruiken? Maak het bespreekbaar.”

Een aanbeveling van de Onderwijsraad is dat scholen zulke afspraken opnemen in een taalbeleidsplan. Wat staat daar nog meer in?

“Je kunt bijvoorbeeld vastleggen hoe je in je lesaanpak aandacht aan meertaligheid besteedt, hoe je ouders daarbij betrekt, en hoe je omgaat met toetsmomenten en advisering. De raad geeft scholen veel keuzevrijheid en dat is goed, want een nieuwkomerslocatie met alleen Oekraïense kinderen zal anders met taaldiversiteit omgaan dan een school met kinderen uit allerlei verschillende landen. Het is wel belangrijk dat leraren het beleid ook echt gaan uitvoeren. Een team moet dit leren doen, en het beleid ook mede invulling kunnen geven, anders blijven het papieren regels. Dat kan bijvoorbeeld met een studiedag, of door bij elkaar in de klas te kijken.”

Besteden lerarenopleidingen aandacht aan meertaligheid?

“Mijn indruk is dat dit nog meer een rode draad zou kunnen zijn in de curricula van lerarenopleidingen. Talige diversiteit speelt namelijk op bijna elke school, zelfs als dat op het eerste oog niet zo lijkt. Er zijn richtinggevende documenten, zoals de kennisbasis voor de Pabo, die de meertalige taalontwikkeling van leerlingen expliciet benoemen. Maar het benutten van talige diversiteit maakt geen deel uit van de wettelijke bekwaamheidseisen. De Onderwijsraad beveelt dat nu wel aan, als dat wordt overgenomen moeten opleidingen er iets mee.”

Dit is wel iets wat scholen, leraren en lerarenopleiders op hun bordje erbij krijgen. Denk je dat het weerstand zal oproepen?

“Bij sommigen wel. Niet uit onwil, want je gaat het onderwijs in met de beste bedoelingen. Maar er kan wel een gevoel zijn van ‘waar moet ik beginnen?’. Het zou helpen als er meer richtlijnen komen, bijvoorbeeld voor het maken van zo’n taalbeleidsplan. Want keuzevrijheid is fijn maar ook lastig voor scholen. Hoe kom je van taalbeleid tot inclusief meertalig handelen? Op dat vlak is echt nog wat te doen.”