Swipen of houden

Datingapps. Als moderator Desiree Hoving aan de zaal vraagt hoeveel mensen weleens zo’n app gebruiken, steekt het grootste gedeelte van de aanwezigen zijn hand op. Er is zelfs een stel aanwezig dat elkaar ontmoet heeft op een datingsite. De zaal is redelijk goed gevuld en er hangt een verwachtingsvolle sfeer, deels veroorzaakt door de contactadvertenties die hier en daar nog druk ingevuld worden. Sommige mensen snoepen van de hartjes die in een bakje op tafel staan.

“Ik zeg het maar gewoon”, valt Hoving met de deur in huis. “Als we de media moeten geloven, gebruiken mensen vooral Tinder als ze op zoek zijn naar seks. Is dat eigenlijk wel zo?” Aan tafel zit Elizabeth Timmermans, postdoctoraal onderzoeker op het gebied van online daten aan de Erasmus Universiteit van Rotterdam en schrijver van het boek Liefde in tijden van Tinder. Ze deed onder andere onderzoek naar de reden waarom mensen Tinder gebruiken.

“We hebben dertien redenen gevonden”, vertelt Timmermans, “en seks stond pas op de elfde plaats van de dertien. Er is dus maar een kleine groep gebruikers die een datingapp gebruiken omdat ze seks zoeken. De top drie meestvoorkomende redenen waren tijdverdrijf en entertainment, nieuwsgierigheid naar wat Tinder is en wie er allemaal op zitten, en het vinden van nieuwe vrienden. Liefde staat op de vierde plaats. Maar statistisch gezien is de kans dat je seks hebt met je Tinderdate wel groter dan de kans dat je een relatie krijgt met die persoon.”

Betalen voor een betere match

Om kans te maken op een Tinderdate, moet je natuurlijk eerst gematcht worden. “Maar hoe weet Tinder nu wie er bij je past?”, vraagt Hoving. “Dat weten de meeste mensen zelf niet eens”, antwoordt Timmermans. “Op Tinder geef je eigenlijk niet aan naar wie je op zoek bent. Je geeft alleen aan dat je een man of een vrouw wil, of allebei, hoe oud die persoon ongeveer moet zijn en hoe ver weg die persoon mag wonen.” Om jouw ware liefde te vinden maakt Tinder vervolgens gebruik van een algoritme, een wiskundige formule die bepaalt wie er op je scherm verschijnen en in welke volgorde. Naast de dingen die je zelf invult, neemt Tinder meer mee in die berekening. Zo kijkt het onder andere naar patronen in het gedrag van gebruikers, zoals de snelheid waarmee profielen naar links of rechts geswipet worden. Die data wordt opgeslagen; Tinder is namelijk niet alleen op zoek naar jouw ware liefde, maar ook naar manieren om zo veel mogelijk geld aan je te verdienen.

“Het aantal keer dat je naar rechts kan swipen om iemand te liken is gelimiteerd. Als je de limiet bereikt hebt, moet je twaalf uur wachten voor je weer iemand naar rechts kan swipen’, zegt Timmermans. Het opheffen van die limiet kan, maar dat is niet gratis. Daarnaast heeft het algoritme van Tinder nog een andere truc klaarstaan. “Hoe langer je aan het swipen bent, hoe minder interessant de profielen zijn die je te zien krijgt, zodat je gaat denken: misschien moet ik toch betalen om meer interessante mensen te kunnen zien. Zo proberen ze ervoor te zorgen dat wij als gebruikers meer en meer in de verleiding komen om te gaan betalen.” Het lijkt wel alsof Tinder niet wil dat we de ware vinden. “Stel dat iedereen meteen de ware vindt. Dan zijn er geen gebruikers meer”, zegt Timmermans. “Het algoritme van Tinder zorgt ervoor dat de profielen die voorbijkomen niet te leuk zijn, zodat je niet meer terugkomt, maar ook weer niet te stom waardoor je Tinder niet meer wil gebruiken.”

Daten in het verleden

De volgende expert die bij Hoving aan tafel schuift is Paul Puschmann. Als universitair docent Economische, sociale en demografische geschiedenis aan de Radboud Universiteit doet hij onderzoek naar liefde en relaties vanuit een heel ander perspectief. In het verleden, ver voor de tijd van Tinder, kozen mensen hun partner niet voor de liefde. “Trouwen was voor mensen een kwestie van financiële zekerheid en van overleven”, vertelt hij. “Als liefde erbij kwam was dat mooi, maar dat was niet het doel van de relatie.” Om te kijken wanneer het huwelijk romantisch werd, onderzoeken Puschmann en zijn collega’s duizenden oude huwelijks- en contactadvertenties. “De allereerste huwelijksadvertenties dateren uit het einde van de achttiende eeuw. Die werden vooral geplaatst door rijkere mensen, want advertenties waren duur en alleen de rijken konden lezen en schrijven. In de loop van de negentiende eeuw leerden meer mensen lezen en schrijven, en kwamen er ook meer contactadvertenties.” Romantisch waren die advertenties echter niet. “De contactadvertenties specificeerden of mensen op zoek waren naar een rijke man of een vrouw, van protestantse of katholieke afkomst. Er werd niet gevraagd naar uiterlijk, karakter, of hobby’s: dat kwam pas ver in de twintigste eeuw.”

Puschmann is benieuwd in hoeverre Tinder invloed zal hebben op partnerkeuze en het type relaties dat mensen aangaan. “De sociale ongelijkheid is door de jaren heen geleidelijk groter geworden. Vroeger trouwde de tandartsassistent met de tandarts. Maar nu trouwt de tandarts met een andere tandarts en de assistent met een andere assistent. Als het algoritme van bijvoorbeeld Tinder zo weinig mogelijk rekening houdt met financiële aspecten, kan dat doorbroken worden. Dan kan Tinder de sociale cohesie in de samenleving veranderen doordat er andere types allianties gevormd worden. Er ontstaan dan heel nieuwe sociale netwerken, niet alleen omdat mensen met bijvoorbeeld een verschillend opleidingsniveau trouwen, maar omdat ook hun ouders en schoonouders elkaar ontmoeten, en hun vriendengroepen.”

Vermarkting van de liefde

Relaties veranderen dus door de eeuwen heen. Filosoof en ethicus Marjolein Lanzing, de derde gast van de avond, weet daar alles van: aan de TU Eindhoven deed zij promotieonderzoek naar de invloed van technologie op relaties. “Internetdaten kun je goed of slecht vinden. Verliezen we iets als we op deze manier met de liefde omgaan?” vraagt ze zich hardop af. “De grootste kritiek op Tinder is dat een basale menselijke behoefte, liefde, voor een heel ander doel gebruikt wordt: namelijk voor het verzamelen van de gegevens van gebruikers. Tinder kan veel geld verdienen aan het verkopen van gegevens aan derden. Tinder verzamelt bovendien ook data via Facebook, zoals hobby’s, politieke voorkeuren, adressen, telefoonnummers, locaties en woonplaatsen. Maar Tinder verzamelt nog meer data om het algoritme mee voeden, zoals op welke sekse en etniciteit gebruikers vallen. Dat is behoorlijk sensitieve informatie, en je kunt je voorstellen dat er heel veel bedrijven zijn die geïnteresseerd zijn in die gegevens.”

“Dat alles betekent niet dat matches bij Tinder niet betekenisvol zijn, maar je moet niet vergeten dat er een marketinglogica achter zit’, waarschuwt Lanzing. “Uiteindelijk is al die technologie erop gericht om je te manipuleren. Het doel is om je verslaafd te maken aan een platform, zodat je vaker daar bent om informatie achter te laten, om meer geld te besteden, want dat past in hun verdienmodel. Dat is vanuit ethisch perspectief natuurlijk een probleem: we willen niet gemanipuleerd worden, we willen als autonome mensen behandeld worden.”

Heeft Tinder ons liefdesleven veranderd?

“We weten nu een heleboel over datingsapps, maar heeft online daten echt invloed op ons liefdesleven?” vraagt Hoving. Puschmann denkt van niet. “Ik denk niet dat je online verliefd zou worden op iemand die je in het werkelijke leven niet aantrekkelijk zou vinden”, zegt hij. “Normen en waarden veranderen, zoals wat wij normale manieren vinden om een partner te vinden, maar de aantrekkingskracht die er tussen twee personen is om tot een relatie te komen is hetzelfde. Online daten zorgt er wel voor dat je potentiële matches tegenkomt die je in het gewone leven nooit tegen zou komen.”

Online daten heeft volgens sommigen wel een slecht imago. “Over het algemeen hebben mensen een slecht beeld van een relatie als je die online hebt gevonden”, zegt iemand uit het publiek. “Dat wordt wel iets minder naarmate online daten meer gebruikt wordt”, zegt Timmermans, “maar ik heb wel heel mooie verhalen gehoord van mensen die elkaar op Tinder hebben ontmoet, die een ander scenario bedenken over hun ontmoeting. Ze hebben elkaar dus zogenaamd in de supermarkt ontmoet. Mensen zijn heel inventief. De romantiek is helemaal niet dood: we passen hem gewoon op een heel andere manier toe.”