Sterk staaltje recycling

Veel van de metalen die wij als mensen veel gebruiken raken snel op als we ze niet gaan hergebruiken. Deze recycling is niet moeilijk, maar kan technisch gezien nog veel efficiënter. Alleen de vraag blijft wie dat gaat betalen.

28 maart 2017

De wereldwijde voorraden van metalen zoals koper, chroom en zink gaan nog maximaal tweehonderd jaar mee, volgens een promotieonderzoek aan de Universiteit Utrecht. Schaarsere metalen zoals goud en antimoon raken zelfs rond 2050 al op. Deze getallen zijn er op gebaseerd dat we de metalen in dezelfde hoeveelheid blijven delven, maar de wereldwijde vraag naar metalen groeit nog steeds. We moeten dus iets verzinnen als we metalen willen blijven gebruiken.

In een serie artikelen laat NEMO Kennislink zien hoe we allerlei verschillende materialen recyclen. We brengen in kaart hoe spullen die we dagelijks gebruiken zoals plastic, glas en metaal worden hergebruikt.

Smelten en gieten

In principe zijn ze makkelijk te recyclen. Je smelt het oude schroot en giet het weer in een nieuwe vorm. Hierbij moet je natuurlijk wel letten op eventuele verontreinigingen; hoe meer ongewenste soorten metaal in je smelt zitten, hoe lager de kwaliteit. En als je elke keer een klein beetje extra verontreinigingen aan je metaal toevoegt, heb je op termijn een groot probleem, vertelt Peter Rem, hoogleraar Resources and Recycling aan de TU Delft. “De kwaliteit vermindert dan steeds verder en je kunt bijvoorbeeld je staal niet meer voor dezelfde hoogstaande toepassing gebruiken.”

Je kunt ijzer smelten en weer in een nieuwe mal gieten — Je kunt metaal gemakkelijk smelten en weer in een nieuwe mal gieten.
Pixabay, Erdenebayar via CC0

Om al die verontreinigingen te verwijderen moet je simpelweg het metaal met de hand sorteren. Rem: “Met deze handsortering haal je ongeveer de helft van de vervuiling uit het schroot, dat is te weinig om weer hoogwaardig staal te maken.” Rem en zijn collega’s bedachten een oplossing: een machine die negentig procent van al het koper en tin uit ijzerschroot haalt. Deze machine werkt eigenlijk als een magneet, maar weet ook het koper binnenin de stukken ijzer te herkennen.

Goedkoop in Azië

Waar de ijzerrecycling nu Rems machine kan gebruiken, gaat veel andere metaalsortering nog gewoon met de hand. Maar niet in Nederland. “In Nederland ontmantelen we onze apparaten heel goed en verzamelen we de metalen netjes op een hoop”, vertelt hij. “De laatste stap, het met de hand sorteren om het metaal geschikt te maken voor hoge kwaliteit hergebruik, is vaak veel goedkoper in Azië.”

In Nederland zijn we erg goed in het inzamelen van oude metalen.
Pixabay, Alexas_Fotos via CC0

Daarom verkoopt Nederland vrijwel al het metaalschroot aan landen buiten Europa. “In Europa hergebruiken we bijna geen metalen, we verkopen alles”, zegt Rem. Deze schroot wordt in bijvoorbeeld Azië gerecycled en daar ook gebruikt. Ondertussen koopt Europa weer nieuw metaalerts in voor de productie van allerlei producten. Rem: “We hebben geen mijnen dus moeten we ons erts van buiten Europa halen. Dit is een heel rare situatie, eigenlijk moeten we gewoon onze eigen metaalschroot hergebruiken. Dat scheelt een hoop gedoe.” Alleen bedrijven als Tata Steel en Nedstaal recyclen hun staal, de rest van de staalschroot gaat voornamelijk naar Turkije. Rem: “Naar fabrieken waar veel smelters op een rij staan. Voor dat land kan het niet uit om zelf een installatie te bouwen die het metaal uit erts wint, omsmelten kost veel minder.”

Politiek probleem

Het zou natuurlijk makkelijk zijn als we het in Nederland afgedankte metaal zelf ook weer gaan gebruiken. Maar dan moeten we eerst een oplossing vinden voor de handsortering, denkt Rem: “Theoretisch gezien kunnen we die metalen best machinaal scheiden, maar dan moet iemand daar geld in investeren.” Voor de grote spelers in de metaalverwerking is dat niet interessant, want de kosten zijn waarschijnlijk even hoog als de baten. Dus moet het vanuit de overheid komen. “Maar ik verwacht niet dat politici inzien dat dit door hen aangepakt moet worden”, verzucht Rem. “Ze denken waarschijnlijk dat de bedrijven het wel oppakken. Maar dat gaat niet gebeuren.”

Er valt dus nog veel te winnen in de metaalrecycling. En niet alleen in het verkoop van de schroot: “We verliezen ook nog veel te veel metalen in ons gewone huisvuil. Daar kunnen we ook nog een hoop nuttig metaal uit halen.” Maar volgens Rem moeten we uiteindelijk aansturen op een wereld waarin we minder metalen gebruiken: “We moeten meer de biologische kant op met onze materialen, want de natuur kan zichzelf recyclen.”

Zo ontdekten wetenschappers onlangs een vorm van koolstof die transparant is en elektriciteit geleidt. Een eigenschap die voorheen alleen bepaalde metaaloxides zoals indiumtinoxide en aluminiumzinkoxide hadden. “Met deze vorm van koolstof maak je veel beeldschermen metaalvrij”, vertelt Rem. Er blijven natuurlijk altijd toepassingen die je niet kunt vervangen. Reactoren moet je wel van ijzer blijven maken, want geen enkel ander materiaal kan tegen zo veel hitte en zulke hoge druk. “Maar gelukkig is ijzer nou net makkelijk te recyclen en niet schaars.”