Selfcare is meer dan chocola en me-time

Selfcare wordt gezien als hét middel tegen een burn-out. Op social media worden we overspoeld met geurkaarsen, ijsbaden, en stilteweekenden. Allemaal bedoeld om “beter voor jezelf te zorgen”. Het aantal zelfhulpboeken, coaches en retraites schiet als paddenstoelen uit de grond.

Selfcare is trending en dat is niet zonder reden. We staan altijd ‘aan’. Na werktijd bereikbaar zijn is eerder regel dan uitzondering. Selfcare lijkt noodzakelijker dan ooit. Maar wat is selfcare eigenlijk écht? Hoe zorg je eigenlijk goed voor jezelf zonder dat het ten koste gaat van de ander?

Het prijskaartje

Volgens social media is selfcare iets wat je koopt. Van luxe crèmes tot exclusieve wellnessretreats – met een selfie op social media erbij. Op die manier kan een verkeerd beeld ontstaan van selfcare. “Selfcare draait niet om spullen of geld”, vertelt psychotherapeut Kelly Ziemer, die ook als wetenschapper verbonden is aan de Universiteit Leiden. “Je hoeft niets te kopen om goed voor jezelf te zorgen. Online is selfcare verworden tot een kapitalistisch ideaal, terwijl het in de kern juist gaat om aandacht, bewustzijn en verbinding.”

Ziemer onderzocht duizenden posts met de hashtag #selfcare. “De inhoud bleek opvallend gecommercialiseerd: gezichtsmaskers, cappuccino’s, luxe warme bad. Dat laat zien hoe sterk het begrip gericht is op producten kopen.”

Ook Ladan Rahbari, socioloog en wetenschapper aan de Universiteit van Amsterdam, bevestigt dit: “Selfcare wordt ingezet als verdienmodel. Advertenties op social media wekken de indruk dat je bepaalde producten nodig hebt om goed voor jezelf te zorgen — van detoxkuren tot anti-ageingcrèmes. Daarmee wordt de boodschap omgedraaid: als je die producten níet koopt, dan zorg je niet goed voor jezelf.”

Uit je comfortzone

Maar selfcare draait volgens Ziemer niet alleen om ‘me-time’ en om wat op dit moment comfortabel voelt. Het is meer dan chocola eten op de bank. “Chocola geeft troost en met een Netflix-marathon kun je even ontsnappen. Daar is niets mis mee. Maar het is een kortetermijnoplossing. Op de lange termijn levert het weinig op voor jouw welzijn.”

Die langetermijnkeuzes zijn in het begin soms het tegenovergestelde van comfortabel. Beginnen met hardlopen, therapie volgen, of iets nieuws proberen buiten je comfortzone”, legt Ziemer uit. “Een lastig gesprek voeren waarin je duidelijke grenzen te stelt is óók een manier om goed voor jezelf te zorgen. Al is dat op het moment zelf best even stressvol.” Ziemer stelt dat het aangeven van duidelijke grenzen een fijne manier is om goed contact te onderhouden met mensen in je omgeving. “Als de ander goed weet wat jij wel en niet fijn vindt, hoef je geen ruzie te maken of het contact rigoureus te stoppen.”

Selfcare of selfish

Maar hoe voorkomen we dat we daarin egoïstische keuzes maken? En is dat eigenlijk erg? “Soms is het nodig om afstand te nemen van iemand voor jouw eigen veiligheid”, zegt Ziemer. “En ja, dat mag best egoïstisch zijn, als het jouw welzijn beschermt.” Maar het is minstens zo belangrijk om te leren omgaan met ongemak. Niet elk meningsverschil of gevoel van spanning is reden om iemand uit te bannen.

Nathan Bachrach, klinisch psycholoog bij GGZ Oost Brabant en wetenschapper aan de Universiteit van Tilburg, stelt dat mensen de verantwoordelijkheid voor een stroeve interactie soms te gemakkelijk buiten zichzelf leggen. “Kijk ook naar jouw eigen aandeel: Heb je duidelijk aangegeven wat je onprettig vindt? En ook wat je juist wél wil? Meerdere keren?” Volgens hem is het belangrijk om samen te bespreken hoe je het contact kunt verbeteren. “Indien nodig kun je altijd nog vriendelijk aangeven dat het beter is om afscheid van elkaar te nemen.”

Daad van verzet

Vaak wordt gedacht dat selfcare voortkomt uit egoïsme in een tijd waarin mensen steeds meer op zichzelf gericht zijn. Volgens Rahbari ligt dat genuanceerder. Rahbari legt uit dat de groeiende aandacht voor selfcare deels een reactie is op het afbrokkelen van collectieve zorg. “De overheid bood burgers vroeger veel meer ondersteuning. Nu ligt de nadruk veel meer op zelfredzaamheid – mensen moeten steeds meer zélf doen.” Logischerwijs is de focus op selfcare toegenomen. “Het lijkt alsof we individualistischer worden, maar in werkelijkheid is het vooral een reactie op de maatschappelijke verandering.”

Deze beweging zie je duidelijk terug in de jongste generatie. “Gen-Z’ers verzetten zich tegen de overtuiging dat je altijd maar moet presteren. Ze kiezen voor meer rust en ontspanning. Bijvoorbeeld door meer tijd door te brengen met vrienden. Ook dat is een vorm van selfcare”, zegt Rahbari.

Zowel Rahbari en Ziemer wijzen op de rol van de overheid en werkgevers. “Selfcare is niet alleen een privézaak. Ook werkgevers hebben een taak om sociale verbinding te stimuleren”, vertelt Rahbari. Zelfzorg wordt vaak ten onrechte gezien als alleen onze eigen verantwoordelijkheid, stelt Ziemer. “Als iemand een burn-out krijgt, zien we dat vaak als een persoonlijk probleem: we zeggen dat die persoon zijn grenzen niet goed heeft bewaakt. Maar ons welzijn hangt ook af van de omgeving.” Oftewel, werkgevers, scholen en overheden hebben allemaal een verantwoordelijkheid om goede zelfzorg te ondersteunen.