Scoren met wetenschap en technologie

Voetballab

Het klinkt misschien eenvoudig om veldbezetting weer te geven, maar het is razend ingewikkeld. Dat komt vooral doordat er zoveel op een voetbalveld gebeurt: er zijn 22 spelers, een scheidsrechter en een bal. Al die mensen hebben ook nog de neiging om vlak bij elkaar te gaan staan. “Het is lastig om de spelers voortdurend te herkennen en ook nog eens alle data snel te verwerken. Pas nu is de technologie zo ver om hierin te slagen”, zegt wiskundige Joost Kok, decaan van de faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica van de Universiteit Twente.

Kok ontwikkelt met collega’s weer andere manieren dan Frencken gebruikt om veldbezetting goed in kaart te brengen. Bij de Universiteit Twente doet Kok dat op hun eigen veld onder de naam voetballab. Met behulp van twaalf camera’s weten de onderzoekers waar iedereen zich op het veld begeeft. Ze ontwikkelen dit systeem in samenwerking met SciSports, een spinoff van de universiteit Twente, die gespecialiseerd is in voetbaldata.

“We willen straks in real-time precies weergeven waar alle spelers op het veld zijn”, zegt Kok. De onderzoekers gaan de komende tijd zoveel mogelijk informatie verzamelen; alle voetbalteams zijn dus welkom om op het veld een balletje te trappen. Dat levert weer meer data op, die de universiteit deelt met iedereen. Zodat ook een team waar dan ook ter wereld er wat aan heeft. “Zij leiden straks misschien wel uit dezelfde data af hoe je het beste een corner neemt”, aldus Kok. (Zie kader ‘Hoekschoppen’.)

En zo’n systeem is tot nog veel meer in staat. “Jij en ik letten misschien hooguit op twee dingen tegelijkertijd als we naar een wedstrijd kijken”, zegt Frencken. “Een computer analyseert met gemak honderd of meer dingen tegelijkertijd. En geeft bijvoorbeeld een advies om spelers anders neer te zetten op het veld. Zover is het nog niet, maar dit is wel mogelijk in de nabije toekomst.” Daarbij gaan de sportwetenschappers niet op de stoel van de trainer zitten, maar adviseren ze hem wel gerichter.

Wondermiddel

De Twentse wetenschappers maken gebruik van zogeheten deep-learning, een methode waarbij het computersysteem leert van de analyses. Net zoals een voetballer steeds meer leert door tegen een bal aan te trappen, leert dit systeem ook al doende. “Voetbal is een spel van patronen”, zegt Kok. “Daarom spreekt het mij als wiskundige aan. Door onze nieuwe technologie is het straks mogelijk om na te gaan of de tactiek klopt tijdens een wedstrijd. Stel dat je met een ruit op het middenveld speelt, dan ga je aan de hand van een analyse van de veldbezetting na of dat goed wordt uitgevoerd en is het mogelijk te corrigeren als dat nodig is”, legt Kok uit.

Dat klinkt veelbelovend, maar het is geen wondermiddel. Kok en Frencken benadrukken dat het geen magie is wat ze doen waardoor teams opeens ontzettend goed gaan presteren. “Je wint niet meer wedstrijden alleen door de wetenschap. Dat zie je wel aan onze plek op de ranglijst momenteel”, zegt Frencken in verwijzing naar de laatste plaats die FC Groningen bezet ten tijde van het interview.

Toen Leicester City in 2016 tot verrassing van iedereen kampioen werd van de Engelse Premier League, zochten de media de verklaring in de manier waarop de club data en technologie gebruikt. “Dat is klinkklare onzin. Zo groot is de invloed niet van wat we doen. Dit soort verhalen doen het altijd goed en het klinkt mooi. Maar zo simpel is het niet. We leveren een bijdrage aan de prestatie op het veld, we zorgen dat de tactiek beter wordt begrepen en spelers minder blessures hebben”, aldus Frencken.

Virtual Reality

De sportwetenschapper schuift achter zijn bureau vandaan en geeft een rondleiding door het nieuwe Topsportzorgcentrum, waar FC Groningen traint. Frencken stopt aan het eind van een grote hal en wijst op een lege plek. “Daar willen we een zogeheten skills arena aanleggen en onderzoek doen.” Daarbij sta je in een ronde arena met allemaal lichtjes. Als een lampje brandt, moet je de bal ertegenaan schieten. “Ik wil graag samen met een universiteit onderzoeken of dit spelers beter maakt. Gaat de balbehandeling van een speler vooruit als hij dit duizend keer doet?”

De handen van Frencken jeuken ook om met virtual reality aan de slag te gaan. Stel dat je een voetballer een VR-bril opzet en hij in een omgeving van het voetbalspel FIFA belandt. “Dan doe je een bepaalde situatie uit het veld precies na en dan laat je de speler een andere beslissing nemen. Of denk aan augmented reality. Dan projecteren we een spelsituatie op het trainingsveld. Vroeger trainde je op het veld en deed je video-analyse in een kamertje. Nu voeg je die twee samen. Dit kan je nu al zo doen, technisch is het mogelijk. We moeten alleen nog de tijd vinden om het toe te passen.”