Naar de content

Romeinse schrijfsels in hartje Londen

http://www.romeinspompeii.net/

Archeologen hebben in Londen Romeinse schrijfplankjes opgegraven. Dat meldde het Museum of London Archeology (MOLA) deze zomer. De handgeschreven documenten zijn de oudste die tot nu toe gevonden zijn in Groot-Brittannië.

2 september 2016

De Romeinen gebruikten houten plankjes besmeerd met was op dezelfde manier zoals wij nu papier gebruiken: voor notities, rekeningen, correspondentie en wetsteksten. Maar ook gewoon voor kattebelletjes zoals: ‘Geef dit aan Junius, de kuiper, tegenover het huis van Catullus’. De wastafeltjes, zoals ze genoemd worden, hadden de grootte van een iPad. Tot voor kort waren er 19 gevonden in Londen. Nu zijn daar 405 stuks bij gekomen, waarvan er 87 zijn ontcijferd. Ze geven een nieuwe kijk op het leven in de eerste decennia van het Romeinse Brittannië in het begin van onze jaartelling.

Engelstalig youtube-filmpje van Bloomberg over de gevonden wastafeltjes.

Bouwput in Londen

De schrijfplankjes zijn opgegraven op Queen Victoria street, het financiële hart van Londen, waar een nieuw kantorencomplex van financiële dienstverlener Bloomberg moet verrijzen. In de enorme bouwput is eerst archeologisch onderzoek verricht. Het archeologische opgravingsterrein is 1,2 hectare groot. Met de opgravingen kwamen duizenden voorwerpen naar boven, van leren schoenen tot juwelen en dus ook geschreven documenten, waarin namen en adressen van de vroegste Londenaren staan opgetekend.

De opgravingen zijn in 2014 voltooid en nu heeft het Museum of London Archaeology een boek gepubliceerd over de bevindingen. Daarin staan vertalingen van alle 87 leesbare wastafeltjes, geplaatst in de historische context. Ze hebben de naam Bloomberg tablets gekregen.

Oudste verwijzing

Op de wastafeltjes staan onder meer namen van zo’n honderd mensen uit die tijd met hun beroep. Dat varieert van kuipers (ambachtslieden die kuipen oftewel houten vaten maakten), brouwers, rechters en soldaten. Er zijn namen van slaven en vrijgelatenen. Het geheel geeft een mooi beeld van de samenstelling van de Londense bevolking in die tijd. Die bestond vooral uit zakenlieden en soldaten, voor een groot deel afkomstig uit Gallië en het Rijngebied. De grote geschiedschrijver Tacitus beschreef Londen al als een handelscentrum. Nu is er bewijs van handelscontracten en loonstroken.

Een belangrijke vondst is ook de oudste verwijzing naar de stad Londen, gedateerd tussen 65 en 80 jaar na Christus. Daarmee is het ouder dan de verwijzing in de Annalen van Tacitus. Ook zijn er schrijfplankjes gevonden waarop lijkt te zijn geoefend met cijfers en de letters van het alfabet. Dat zijn de eerste documenten die wijzen op een school in die tijd.

Bijenwas

De 2000 jaar oude wastafeltjes zijn in feite houten omlijstingen die gevuld werden met zwart gemaakte bijenwas. Daarin werd geschreven met een griffel, die van ijzer, brons of ivoor was. Door de tijd heen is de was vergaan, maar de griffel liet afdrukken na in het hout eronder, en die zijn nu voor een deel ontcijferd. Dat valt overigens niet mee, want vaak werden woorden ook gewist om er andere overheen te schrijven.

Dr Roger Tomlin van Wolfson College (University of Oxford) is gepensioneerd classicus en expert in geschreven Latijn. Om de 87 schrijfplankjes te ontcijferen, fotografeerde hij de tabletten met speciaal licht waardoor reliëf extra zichtbaar werd. Daarna was hij soms wel een week bezig om de tekst te ontcijferen. Hij putte daarbij uit zijn encyclopedische kennis van Romeins Brittannië en zijn ervaring op het gebied van het lezen en reconstrueren van Latijnse teksten aan de hand van fragmentarische overblijfsels.

In Nederland werd in 1914 een Romeins wastafeltje gevonden in een terp in het gehucht Tolsum. Een Gronings hoogleraar ontcijferde het plankje in 1917, maar een onderzoeksteam uit Oxford liet in 2009 met geavanceerde digitale fotografie zien dat die ontcijfering niet klopte. Vermoedelijk gaat het om een op 23 februari 29 na Christus opgestelde overeenkomst over de terugbetaling van een geldlening. Het schrijfplankje is daarmee de oudst geschreven tekst van Nederland. (Bron: Wikipedia)

 Han de Vries, Fries Museum via CC0

Bewaard in klei

Het is een wonder dat de wastafeltjes behouden zijn gebleven, want hout overleeft meestal niet in de grond. Maar omdat ze in de natte klei van een rivier lagen (de Walbrook, een rivier die heel belangrijk was in de Romeinse tijd, maar in de middeleeuwen is overwelfd), zijn ze in perfecte conditie bewaard gebleven. Door de klei kon er geen zuurstof bij komen. Nadat ze waren opgegraven, werden de wastafeltjes zorgvuldig schoongemaakt en gevriesdroogd.

In het najaar van 2017 worden zevenhonderd objecten van de opgraving tentoongesteld in het nieuwe gebouw van Bloomberg.

Dit is de oudste verwijzing naar de stad Londen (c AD 65/70-80): Londinio Mogontio, staat erop te lezen. Het is geadresseerd aan ene Mogontius, woonachtig in Londen.

 MOLA voor NEMO Kennislink

Bronnen:

ReactiesReageer