Rat speelt graag verstoppertje met mens

De onderzoekers vroegen zich in eerste instantie af of ratten het spel kunnen spelen, licht Reinhold toe in een Science podcast. En als ze spelen, welke strategieën gebruiken ze dan? Kunnen ze verschillende rollen aannemen en de regels volgen? De dieren gedroegen zich zoals je verwacht dat jonge kinderen het spelletje spelen.

Sprongen en geluiden

Mens en rat speelden verstoppertje in een kamer met doosjes en grote stukken karton. De onderzoeker kon zich op drie plekken achter het karton verstoppen, voor de rat waren er zeven locaties. Het spel begon door de rat in een dichte ‘startdoos’ te stoppen, zodat hij niet kon zien of horen waar Reinhold zich verstopte. Daarna ging het doosje open en kreeg de rat 2,5 minuut om de onderzoeker te vinden. Als hij haar vond, werd hij beloond met fysiek contact: gekriebel en gestoei met haar hand.

Zat de onderzoeker geknield naast de open startdoos (bij het echte verstoppertje zou ze nu tot tien tellen), dan was dat voor de rat een signaal om zich te gaan verstoppen. Zodra de onderzoeker hem vond, werd hij weer gekriebeld.

De dieren kregen nadrukkelijk geen voedsel als beloning, om erachter te komen of ze het spel spelen omdat ze het echt leuk vinden, en niet alleen om iets lekkers te krijgen. “We wilden het plezier meten”, aldus Reinhold.

Strategische spelers

De beestjes lijken er lol in te hebben. Ratten maken ultrasone geluiden die onhoorbaar zijn voor mensen. Tijdens het spel werden die geluiden opgenomen. Wanneer Reinhold de dieren aan het zoeken was, hielden ze zich muisstil. Was de rat zelf de zoeker, dan maakten ze meer geluid. En niet omdat ze bang waren. De hoge frequentie van hun kreten wijzen duidelijk op plezier, net als de sprongetjes die ze maakten nadat ze door een mens gevonden werden.

Ratten blijken strategische spelers. Ze zochten eerst op plekken waar de onderzoekers zich vorige keren verstopten. Moesten ze zelf verstoppen, dan kozen ze niet steeds dezelfde plek. Bovendien verscholen ze zich in de ondoorzichtige doosjes en niet in de transparante doosjes. Kennelijk verstoppen ze zich niet om zo snel mogelijk gevonden te worden en de sociale beloning op te strijken. Het spel geeft hen echt plezier, denkt het team. Vond Reinhold de rat, dan zag ze het dier vaak wegrennen om zich opnieuw te verstoppen. Alsof hij wilde dat er geen einde aan het spelletje kwam. “Ze spelen niet alleen voor de sociale beloning, ze proberen het spel te verlengen. Dat vinden ze nog interessanter.”

Inzicht in speelgedrag

Het is bekend dat spelen voor kinderen belangrijk is om cognitieve vaardigheden te ontwikkelen. “Een gebrek aan sociaal spel hangt samen met psychiatrische aandoeningen”, zegt Reinhold.

In de neurowetenschap is doorgaans niet veel aandacht voor speelgedrag, omdat het complex gedrag is dat moeilijk te vatten is in gecontroleerde experimenten. Normaal gesproken doen ratten een taak waarbij ze simpelweg op een hendel moeten drukken, waarop dan iets lekkers volgt. Bij spelen is juist de vrijheid om iets wel of niet te doen belangrijk, zonder opgelegde beperkingen en zonder iets lekkers als beloning.

Het team denkt dat met deze opzet ook andere processen te onderzoeken zijn, zoals beslissingen maken, navigeren, motivatie, maar ook vaardigheden die raken aan een theory of mind (weten wat een ander denkt) en perspectief nemen. In apen en kinderen is de theory of mind uitgebreid bestudeerd, in knaagdieren nog vrijwel niet.