Preventief ruimen van Italiaanse olijfbomen stuit op grote weerstand

Olijfolie is al niet goedkoop, maar zou in de komende jaren nog heel wat duurder kunnen worden. Deze week werd bekend dat deskundigen er van uit gaan dat het indammen van een dreigende plaag onder olijfbomen in Apulia, in de hiel van de Italiaanse laars, mislukt is. Eerder al – in oktober 2013 – rapporteerde de Italiaanse plantengeneeskundige dienst aan de Europese Commissie dat in Apulische olijfbomen de bacterie Xylella fastidiosa was aangetroffen, een voor olijfbomen dodelijke infectie. In een overzichtsartikel in wetenschappelijk tijdschrift Science maakt Rodrigo Almeida nu, na krap drie jaar, de balans op van de maatregelen die tegen deze plaag genomen zijn, en dat is niet best. De vrees is groot dat de bacterie zich nu verder door Italië gaat verspreiden.

Preventief ruimen

Waar hebben we dat eerder meegemaakt? Ook tijdens de vogelpest in Nederland ontstond heftige weerstand tegen de maatregelen uit ‘Brussel’, die onder meer inhield dat hobbykippen van particulieren preventief geruimd moesten worden. Van een afstand kunnen technocratische maatregelen effectief en vanzelfsprekend lijken, maar in je eigen achtertuin kijk je daar heel anders tegenaan.

Almeida: “De Europese Commissie behandelt de dreiging van X. fastidiosa als een plantenziekte, die maatregelen voor indamming vereist. Maar voor de Apulianen geldt een andere werkelijkheid: hun olijfbomen omhakken, betekent het vernietigen van tastbare monumenten van hun familiegeschiedenis. Hier doodt de ziekte onvervangbare bomen, inclusief die zijn geplant ter ere van de geboorte van generaties van familieleden.”

Is het preventief ruimen van ogenschijnlijk gezonde, soms eeuwenoude olijfbomen wel echt de enige remedie? In april 2016 belegde de European Food Safety Authority (EFSA) een bijeenkomst van experts die moesten beoordelen of de infectie in olijfbomen ook te bestrijden was zonder ze om te hakken.

Twee onderzoeksgroepen in Italië hebben geprobeerd om geïnfecteerde bomen te genezen door een combinatie van drastisch snoeien en behandeling (besproeien of toedienen via de wortels) met een commercieel product dat onder meer zink, koper en citroenzuur bevat. Deze olijfbomen overleefden de zomer van 2015 en de daaropvolgende winter, en ze leverden zelfs nog een kleine oogst olijven op.

Het EFSA Panel on Plant Health oordeelde echter dat hier geen sprake is van genezing. Ook zonder behandeling verloopt de infectie langzaam, en kunnen sommige bomen nog een jaar of langer overleven. Dus of de behandeling echt verschil maakt kan pas na meerdere oogstseizoenen beoordeeld worden. Bovendien is gebleken dat de behandelde bomen nog steeds geïnfecteerd zijn met Xylella fastidiosa.

Het Panel vermoedt, dat dit soort behandeling wel nuttig kan zijn om de olijfbomen nog een tijdje productief te houden in gebieden, zoals Apulia, waar het uitroeien van de bacterie al niet meer haalbaar is. Maar waarschijnlijk zullen al die bomen op termijn alsnog het loodje leggen.

Als je in Zuid-Italië op vakantie gaat: kijk nog maar een keer goed, want over een paar jaar staan er misschien geen olijfbomen meer.