Pomp houdt donoralvleesklier fit

Iemand met diabetes type 1 kan zijn of haar bloedsuikerspiegel meestal redelijk onder controle houden door op bepaalde momenten insuline te spuiten. Er zijn echter patiënten bij wie dat erg lastig blijkt: bij hen zijn er enorm veel wisselingen in hun bloedsuiker, waarvan ze vaak op vroege leeftijd al de gevolgen ondervinden. Een continu te hoge bloedsuikerspiegel kan bijvoorbeeld leiden tot nierfalen of schade aan het netvlies of de zenuwen; van een te laag glucosegehalte kun je weer bewusteloos of zelfs in coma raken.

Kwetsbaar orgaan

Deze groep heeft baat bij een alvleeskliertransplantatie. Per jaar worden er in Nederland rond de dertig alvleesklieren getransplanteerd. De resultaten na een geslaagde transplantatie zijn goed; een groot deel van de patiënten hoeft geen insuline meer te gebruiken. Maar de operatie is ingrijpend en vereist veel voorbereiding en grote zorgvuldigheid. Een alvleesklier is week van structuur, waardoor het snel beschadigt.

De gevolgen daarvan zijn groot: een alvleesklier bestaat namelijk maar voor ongeveer twee procent uit de eilandjes van Langerhans – met daarin de insulineproducerende cellen – en voor het grootste gedeelte uit cellen die spijsverteringsenzymen aanmaken. Als die door schade gaan lekken in de buikholte van de ontvanger, kunnen ze mogelijk ook de eigen organen verteren. En ondanks de zorgvuldigheid van artsen treden er vaak complicaties op.

Bewaren met machine

Onderzoekers Henri Leuvenink en Marjolein Leemkuil van het Universitair Medisch Centrum Groningen willen de kans op schade aan de alvleesklier zoveel mogelijk verkleinen, zodat het aantal geschikte donororganen toeneemt. “Tijdens een donatieprocedure treedt er in verschillende stappen schade op aan de organen”, zegt Leuvenink. Risico op schade start al bij het overlijden van de donor. Vervolgens worden de organen op de operatiekamer gekoeld, uit het lichaam genomen en in een piepschuimdoos op ijs getransporteerd naar het desbetreffende ziekenhuis. Hier worden ze aangesloten op de bloedvaten van de ontvanger, waarna er weer warm bloed door het orgaan stroomt. Dat moet anders kunnen, vonden de Groningse onderzoekers.

Een alternatief voor de piepschuimdoos is zogenoemde machineperfusie: een methode die is afgekeken van de hart-longmachine op de operatiekamer. Als je het te transplanteren orgaan na uitname kunt aansluiten aan zo’n soort machine, verklein je de kans op schade. “Wanneer een orgaan afkoelt, daalt het metabolisme tot ongeveer tien procent. De organen hebben dan dus nog steeds zuurstof en voedingsstoffen nodig. Met een pomp kun je het orgaan continu doorspoelen met een vloeistof naar keuze en het bovendien op de gewenste temperatuur houden. Een oxygenator levert zuurstof. Je zou zelfs medicijnen kunnen geven of het orgaan kunnen repareren”, zegt Leuvenink.

Testrit

Sluit je een orgaan meteen aan op een pomp, dan kun je er ook eerst tests op uitvoeren voor je hem transplanteert. Leuvenink: “Als je een oude auto koopt, wil je ook zeker weten dat de motor goed is. Van een donororgaan dat in een piepschuimdoos binnenkomt weet je niets. Het is dus heel relevant om eerst een ‘testrit’ te maken met het orgaan. Bij een alvleesklier wil je natuurlijk weten: produceert hij wel insuline?”

Voor de nier, de lever en longen bestaat zo’n pomp al langer. Machineperfusie bij de alvleesklier is echter een nog onontgonnen expertise. Leemkuil heeft binnen DCTI, het onderzoeksconsortium voor diabetes type 1, gewerkt aan een prototype voor de pomp, gebruikmakend van bestaande apparaten voor de nier. “We hebben gemerkt dat deze pomp niet geschikt is voor een alvleesklier en nog aanpassingen behoeft, maar eerst wilden we testen of een dergelijke opstelling überhaupt effect had voor dit orgaan. Als het veilig leek, dan konden we een pomp ontwikkelen specifiek voor de alvleesklier.”