Pijlen op de plastic soep

Op 23 mei komt de Europese Commissie met een voorstel om het gebruik van plastic de komende jaren sterk terug te dringen en in sommige gevallen zelfs te verbieden. Eerder lekten die plannen al uit. Vooral het gebruik van plastics voor eenmalig gebruik, zoals wattenstaafjes, bordjes en bestek wordt aan banden gelegd. Er zijn vaak milieuvriendelijkere alternatieven.

De mens produceert enorme hoeveelheden plastic en recyclet maar een bescheiden deel. Initiatieven zoals The Ocean Cleanup zetten het probleem de afgelopen jaren op de kaart, en beoogt plastic aan het oppervlak van het water op te ruimen met grote drijvende constructies. Toch is het probleem daarmee niet opgelost, als je de bron niet aanpakt. Bovendien manifesteert plastic zich in veel meer vormen dan alleen drijvend plastic op zee.

De plastic soep is een wereldwijd fenomeen. De rijk geïllustreerde Plastic soup atlas van de wereld van publicist Michiel Roscam Abbing werpt een blik op de vele aspecten van het probleem. En maant tegelijk de politiek en de consument tot actie.

Anders dan het predicaat ‘atlas’ doet vermoeden, is het vooral een activistisch boek. Kaarten zitten er nauwelijks in. Het boek draagt vooral de boodschap van de Plastic Soup Foundation uit (Roscam Abbing is hieraan verbonden, en vijf euro van de aankoopprijs gaat naar deze stichting), die wereldwijd aandacht wil genereren voor het plastic soep-probleem.

Plastic fantastic

Eerst even terug naar het begin. Hoe komt het dát we zo veel plastic gebruiken? Het boek besteedt daar maar kort aandacht aan. Een van de krachten is de veelzijdigheid van plastic. Van rioleringspijpen tot plastic bekertjes, van piepschuim tot autodashboards. Plastic is aan te passen en heeft een groot aantal toepassingen, tel daarbij op de lage prijs en de grote hoeveelheid waarin het te produceren is en de populariteit is grotendeels verklaard.

Op land verzamelt het zich op vuilnishopen. Daarnaast is de oceaan het ultieme afvalputje van de wereld. Vervuiling op zee is soms rechtstreeks afkomstig van schepen, maar een grote bron zijn de rivieren die het afval transporteren. Dat gebeurt overigens ook in landen met een goede waterzuivering, die doorgaans moeite heeft om kleine plasticdeeltjes (micro- en nanoplastics) uit het water te halen. Oceaanstromingen concentreren het plastic op plekken midden in de oceaan.

Hoewel plastic in theorie goed te recyclen is, blijkt het inzamelen en scheiden van de vele soorten plastic een uitdaging. Ook in Nederland.

Pamflet

Visueel is de Plastic soup atlas van de wereld aantrekkelijk, het staat bomvol grote en indrukwekkende foto’s, hoewel de talloze afbeeldingen van door plastic gestorven dieren niet bepaald vrolijk stemmen. Maar het valt tegen dat er slechts af en toe een kaart in staat, waar dan vervolgens nauwelijks getallen uit te halen zijn. Stel je wilt het naadje van de kous weten over verschillen in het gebruik van plastic in de wereld, of waar de plastic vervuiling het ergst is? Dan heb je weinig aan deze atlas.

Ook is onduidelijk waar de getallen die wel te vinden zijn vandaan komen. Een literatuurlijst of bronvermelding ontbreekt. Opvallend is bijvoorbeeld de grafiek aan het begin van het boek over het gebruik van plastic in de wereld. In 1950 werd er jaarlijks wereldwijd 2 miljoen ton plastic geproduceerd, in 2017 was dat opgelopen tot 8,3 miljard ton. Een gigantische toename, maar kun je die lijn zomaar (exponentieel) doortrekken tot 2050 zoals het boek doet? Het kan anders gaan, zoals het boek verderop laat zien. Naast deze grafiek staat een andere scenario waarin de plasticproductie matigt en het aandeel gerecycled plastic toeneemt.

De Plastic soup atlas van de wereld is een alarmerend boek, en dat is precies de bedoeling van de schrijver. Het plasticprobleem verdient ook aandacht. Maar voor het predikaat ‘atlas’ heeft het boek toch veel te veel weg van een pamflet van de Plastic Soup Fundation.