Paus Franciscus

Paus Franciscus gaf in zijn afgelopen kerstboodschap ongenuanceerd weer dat hij met de bezem door het corrupte geestelijke bestuursapparaat, de Curie, wil. Het magere applaus dat volgde, toonde mooi wat de aanwezige kardinalen hier van vonden. Mij lijkt het wijs voor de paus om lering te trekken uit het verleden. Geschiedenis bestaat namelijk niet alleen uit mooie verhalen: het leert je kritisch naar het heden te kijken en kan een waarschuwing zijn voor de toekomst. Pausen zijn om minder redenen onder verdachte omstandigheden gestorven.

6 januari 2015

Paus Franciscus voegt in het nieuwe jaar de daad bij het woord. Hij heeft twintig nieuwe kardinalen benoemd, waarvan vijf specifiek omwille hun liefdadigheid. De nieuwe kardinalen komen uit alle delen van de wereld en niet specifiek uit de belangrijkste bisdommen.

Een andere recente daad vanuit het Vaticaan in diezelfde lijn: per 1 januari 2015 mogen souvenirwinkels geen perkamenten met persoonlijke zegens van de paus meer verkopen. Een printje hiervan had je al voor een tientje en ze gingen dan ook als warme broodjes. Hoewel de verkoop nog wel blijft voorbehouden aan het Vaticaan ten behoeve van liefdadigheid, deed dit bericht mij toch denken aan protesten tegen het misbruik van aflaten zo’n vijfhonderd jaar geleden. Hiermee kon je je zonden afkopen, als je maar genoeg betaalde. Ik ben benieuwd of de geschiedenis zich zal herhalen en Franciscus heel de praktijk van de verkoop van zijn zegen op papier zal weten af te schaffen.

Kardinalen

zijn de belangrijkste hoogwaardigheidsbekleders na de paus en vormen samen het College van kardinalen. Zij adviseren de paus en kiezen, mits ze jonger zijn dan 80 jaar, zijn opvolger tijdens het conclaaf. Het totale aantal kardinalen is vrij, maar maximaal 120 kiesgerechtigde kardinalen mogen deelnemen aan het conclaaf. Een begerenswaardige titel dus en Franciscus breekt hier bewust met een traditie.

De grootste aanklacht uitte Paus Franciscus tijdens zijn afgelopen kerstboodschap. Deze eenvoudige paus van het volk gaf de geestelijken binnen zijn bestuursorgaan, de Curie, een enorme veeg uit de pan. Egoïstische roddelaars en ijdeltuiten die zich vooral bezighouden met het vergaren van meer macht. Zij zouden hun leven moeten beteren en mannen van God moeten zijn, want nu lijden zij aan ‘spirituele armoede’. Goh, dat klinkt bekend.

Herhaald protest

Beroemde hervormers als Luther en Calvijn verfoeiden in de 16^e eeuw ook allerlei misstanden door de katholieke geestelijkheid: aflaatverkoop, hoge geestelijkheid op jacht naar macht, minachting voor de gelofte van kuisheid, slecht opgeleide priesters enzovoort. Maar niet alle hoge geestelijken en pausen misdroegen zich. Onder andere de enige Nederlandse Paus Adrianus VI (paus in 1522 en 1523) wilde iets doen aan de uitwassen binnen de kerk. Hij kreeg hier alleen niet de tijd voor. Na nog geen anderhalf pausschap, stierf hij. Geruchten van vergiftiging deden onmiddellijk de ronde, maar zijn nooit bewezen. Van zijn voorganger Leo X is het trouwens wel vrij zeker dat hij door vergiftiging om het leven is gekomen. Hij was het slachtoffer geworden van een machtsstrijd.

De Sint Pietersbasiliek (1506-1626), onder andere betaald met de opbrengst van aflaatverkoop. Het interiuer is een en al goud dat er blinkt.
wikicommons

De nieuw paus Adrianus VI trof bij zijn aankomst in Rome een lege schatkist aan. Zijn voorgangers hadden er lustig op los geleefd, zich laten omringen met kunst en weelde en zich gewenteld in de fijnste stoffen, heerlijkste wijnen en exclusieve gerechten. Adrianus gooide de boel om en al snel werd er geklaagd dat het Vaticaan was veranderd in een klooster, waar de paus en zijn huishoudster het hielden bij kabeljauw en bier. Armenvoedsel.

De vele kunstwerken, zoals de plafondschilderingen in de Sixtijnse kapel of verheerlijking van vroege pausen was Adrianus een doorn in het oog. Nieuwe opdrachten zaten er niet in en het liefst had de paus alles laten witten. Slechte tijden voor de Romeinse economie, die het moest hebben van de uitgaven van het pauselijk hof. Adrianus maakte zich hierdoor niet erg geliefd.

Dit redactioneel weerspiegelt de mening of visie van de redacteur. Hoewel wetenschappelijk onderbouwd en beargumenteerd, is het een persoonlijke mening en geen wetenschappelijk feit. Ben je het (niet) eens met de auteur? Geef dan vooral ook een reactie hieronder.

Opvallende overeenkomst is dat de huidige paus Franciscus ook niets moet hebben van de luxe waarmee sommige geestelijken zich omringen. Hij woont niet in de pauselijke vertrekken, maar in een eenvoudiger gastenverblijf.

Het roer moet om

Nog even terug naar Adrianus. Wanneer Luther in 1517 zijn aanklachten tegen de katholieke kerk op de kapeldeur in Wittenberg timmert, brengt dat veel opschudding teweeg. Er waren al eerder aanklachten tegen wantoestanden geweest, maar dat had de kerk altijd kunnen onderdrukken. Met de komst van de boekdrukkunst en daarmee de verspreiding van deze aanklachten, bereikten ze veel meer mensen en kregen hervormers meer aanhangers. Adrianus is het wat betreft de wantoestanden binnen de Curie met Luther eens, zo blijkt uit zijn verkondiging tijdens de rijksdag van 1522 in Neurenberg. (De rijksdag was een bestuursvergadering van honderden vorsten en hoge geestelijken binnen het heilige Romeinse Rijk.) Het jaar ervoor was Luther tot ketter verklaard door zijn voorganger Leo X.

De verkondiging van Adrianus was een unicum. Voor het eerst erkende een paus de wantoestanden binnen de kerk en beloofde hij beterschap. Het zou tot in de 20^e eeuw duren, voordat een paus dat weer zou doen. Eerst Johannes Paulus II over de houding van de Katholieke kerk ten opzichte van de Joden en vervolgens Benedictus XVI. Deze voorlaatste paus erkende voor het eerst het seksueel misbruik binnen de kerk en excuseerde zich hiervoor. Deze paus emeritus leeft nog, maar is afgetreden en trekt dus niet meer aan de hoogste geestelijke touwtjes.

Gevaarlijke tijden voor paus

Het hebben van een andere mening als paus kan dus gevaarlijk zijn, zo blijkt uit de geschiedenis. En niet alle moorden worden onder het tapijt geveegd als zijnde een gerucht. Neem Paus Pius XI, die op gespannen voet stond met Mussolini en het fascisme. De nacht voordat de paus in een speech zou houden, onder andere over de op ras gebaseerde vervolgingen door de nazi’s en de Duitse oorlogsdreiging, stierf hij. Officieel door een hartaanval maar in 1972 verklaarde kardinaal Tisserand dat Pius XI op bevel van Mussolini was vermoord.

Nu is er gelukkig geen fascistisch regime aan de macht in Italië, die iedereen met een afwijkend geluid uit de weg ruimt. Maar als paus Franciscus op deze voet door gaat en zijn hervormingen doorzet, lijkt het me verstandig dat hij lering trekt uit het verleden en een voorproever in dienst neemt.

Reageer