Op zoek naar social dilemma's

Robert Visscher kan zijn oren nauwelijks geloven. De hoofdredacteur van NEMO Kennislink is met zijn gezin uit eten. De gezinsleden bestellen octopus en net als hij zijn tanden wil zetten in één van de acht tentakels die een octopus telt, begint zijn 10-jarige zoon te lachen: “Papa, weet je dat jij nu eigenlijk de hersenen aan het eten bent?”

Handig

Dat klopt, een octopus heeft één centraal brein en acht mini-hersenen in elke tentakel. Robert is nauwelijks bekomen van de verbazing, als zijn zoon begint aan een lange opsomming: een octopus heeft drie harten, blauw bloed, meerdere zenuwstelsels en kan zich door heel kleine gaatjes wringen. Tot in detail beschrijft hij hoe het dier zichzelf en zijn acht tentakels daar doorheen propt. Robert en zijn vrouw informeren of hij dat leerde op school. “Nee, van YouTube natuurlijk”, antwoordt hun zoon.

YouTube valt onder sociale media (of socials); een verzamelnaam voor platformen die communicatie tussen gebruikers mogelijk maken. Dat een 10-jarige zich dankzij socials tijdens een familiediner ontpopt als een Midas Dekkers of Freek Vonk in de dop is prachtig. Je kan je echter ook familiediners voorstellen die juist ongemakkelijk worden. De socials zijn voor jongeren immers een handige manier om vragen over school te ontwijken en je afzijdig te houden van saaie onderwerpen als politiek, hypotheken en werk. Bij oudere familieleden zorgt het vaak voor ongemak en frustraties. En ook deskundigen uiten hun zorgen: recent riepen 1400 artsen en deskundigen de politiek op om smartphones voor kinderen tot 14 jaar te verbieden.

Schermtijd

Onze eindredacteur Janneke Kluvers hoort volgens de definitie van de Van Dale (tussen de 16 en 30 jaar oud) tot de jongeren. Nog net, want zij is 27 jaar. Ze geeft toe dat ook zij, als ‘oudere jongere’, de verslaving moeilijk kan weerstaan. “Iedere maandagochtend krijg ik een melding van mijn schermtijd. Op sommige dagen is dat 5 of 6 uur. Soms omdat ik met een vriendin in Zweden videobel, maar vaak genoeg ook op andere dagen.”

Janneke installeerde een ‘Insta-slotje’: na 40 minuten krijgt ze dan een melding dat haar tijdslimiet op Instagram is bereikt. “Daarna kan je er heel gemakkelijk voor kiezen om dat limiet te negeren, voor een minuut, een kwartier of de rest van de dag.” Ze stelt zichzelf hardop de vraag hoe het kan dat ze zoveel scrolt, terwijl ze weet dat het slecht voor haar is. “Stoppen is moeilijk. Toch zoekt niemand hulp voor een smartphoneverslaving.”

Lastige balans

Voor Elvira Elzinga is de grootste worsteling dat werk en privé door elkaar lopen. Als socialmediaredacteur van NEMO Kennislink is zij verantwoordelijk voor de accounts op Facebook, Instagram, TikTok, YouTube, Mastodon, Threads en Spotify. Omdat dappere toetsenbordridders vanaf hun zolderkamer eenvoudig de meest nare teksten onder een posts kunnen plaatsen, voelt ze veel verantwoordelijkheid. “Ik ben op de bedrijfsaccounts ingelogd, ook in privétijd. Als ik een melding binnenkrijg, check ik vaak of het niets ernstigs is. Dat hoort bij het werk, maar de balans is soms lastig.”

Hoofdredacteur Robert heeft nog een zoon (14), die op de middelbare school zit. Sinds kort is het voor hem verboden om zijn smartphone de school mee in te nemen. “Wij merken veel verschil, want er is nu meer contact tussen de leerlingen op school. Dat betekent overigens niet dat wij als ouders voor een algeheel verbod zijn; beter leren we kinderen omgaan met socials.”

Open houding

Soms móet je scherp zijn: op YouTube gaan niet alleen educatieve octopusfilmpjes rond. “Mijn 10-jarige zoon keek op een gegeven moment filmpjes waar rare seksgrapjes in verwerkt zaten, die wij wel snapten, maar hij als tienjarige nog niet. Daar sprak ik over met hem. Het is slim om in de gaten te houden wat ze kijken.”

Als kind van de jaren ’80 en ’90 groeide Robert op met de tv-series Theo en Thea, Teddy Ruxpin en Ovide en zijn vriendjes, bekend van de leus kijk uit malloot, een kokosnoot. “Het is nu moeilijk voor te stellen, maar ook deze series werden vroeger als een soort kwaad gezien”, vertelt Robert. “Het zou kinderen kapot maken. Dat viel erg mee. Daarom probeer ik er open in te staan. Als je alles blokkeert, wordt een kind wereldvreemd.”