Naar de content

Onze onzichtbare vijand

Recensie van de documentaire Unseen Enemy

Wikimedia Commons, CDC/Cynthia Goldsmith, publiek domein

Het is vijf voor twaalf. Epidemieën steken weer steeds vaker de kop op en daar moeten we wat aan doen. Dat is de belangrijkste boodschap van de documentaire Unseen Enemy. Er is één vraag die blijft hangen: kunnen we ons wel overal op voorbereiden?

We wonen in dichtbevolkte steden en reizen de hele wereld over. Daardoor zijn we steeds kwetsbaarder geworden voor infectieziekten. De vraag is niet of er een wereldwijde dodelijke epidemie (pandemie) komt, maar wanneer. En of we daar wel op voorbereid zijn. Unseen Enemy volgt artsen, gezondheidswerkers, patiënten en burgers tijdens verschillende epidemieën. De documentaire is op 9 en 11 november te zien tijdens het InScience filmfestival in Nijmegen.

Indrukwekkende beelden

Unseen Enemy laat indrukwekkende beelden zien. Bijvoorbeeld van de uitbraak van ebola in de Liberische hoofdstad Monrovia. Huisarts Soka Moses probeert in de eerste weken alle patiënten op te vangen en te behandelen in een speciale kliniek. Met weinig succes. Moses is nauwelijks getraind voor dit soort situaties, maar hij is de enige beschikbare arts. Met hulp uit het buitenland gaat behandelen steeds beter en komt de uitbraak uiteindelijk onder controle.

Medewerkers van het Amerikaanse CDC bezoeken een ebola-kliniek in West-Afrika om te helpen bij het bestrijden van de uitbraak.

Wikimedia Commons, CDC Global via CC BY 2.0

Beelden van het verloop van uitbraken worden afgewisseld met commentaar en opinies van deskundigen. Zij stellen voortdurend dat wij de wereld veranderen en dat we daardoor zelf het risico op infectieziekten vergroten. Bijna alle infectieziekten zijn oorspronkelijk afkomstig van dieren. Zo is ebola afkomstig van vleermuizen en wordt zika verspreidt door muggen.

Het ministerie van defensie in Brazilië heeft een dagtaak aan het bestrijden van muggen tijdens de zika-uitbraak.

Wikimedia Commons, Ministério da Defesa via CC BY 2.0

Onduidelijke gevolgen

Vleermuizen staan onder druk door menselijke activiteiten. De fruitbomen waarin zij leven worden op grote schaal gekapt om plaats te maken voor landbouwgrond. Vleermuizen gaan zich voeden met landbouwgewassen en komen zo langzaam ons leefgebied binnen. Muggen leggen hun eitjes in ondiepe plasjes stilstaand water. In overbevolkte steden zijn er veel plekken waar laagjes water makkelijk blijven staan. Een ideale omgeving voor muggen. Zo verspreidde zika zich in Brazilië snel.

De gevolgen daarvan zijn nog steeds zichtbaar. Unseen Enemy neemt je mee naar een Braziliaans ziekenhuis waar kinderen met microcefalie (een klein hoofdje) regelmatig op controle komen. De wachtkamer zit vol. Het zikavirus voedt zich met hersencellen van het ongeboren kind. De hersenen raken beschadigd en dat kan leiden tot allerlei afwijkingen. Voor veel patiëntjes is nog onduidelijk wat de gevolgen zijn. Zullen ze ooit kunnen lopen of praten?

De gevolgen van wat het zikavirus heeft aangericht worden in de komende jaren duidelijk.

 Wikimedia Commons, Sumaia Villela via CC BY 3.0

‘Pandemie is een keuze’

Om de race tegen infectieziekten te winnen, moeten we alles inzetten, menen de deskundigen. Daarbij wordt ook het vaccindebat aangehaald. Arts en epidemioloog Larry Brilliant vertelt hoe hij in 1974 het pokkenvirus uitroeide door plattelandsbewoners in India gedwongen te vaccineren. Tegenwoordig vaccineren mensen zich steeds minder tegen ziekten die geen grote bedreiging lijken te vormen. Zoals griep. Een nieuw griepvirus kan echter wel degelijk gevaarlijk zijn. Het wordt niet herkend door de cellen van het afweersysteem en kan daardoor, ook bij gezonde mensen, binnen een paar dagen fataal zijn.

Steeds minder mensen laten zich vaccineren tegen ziekten die geen grote bedreiging lijken te vormen.

 Grook Da Oger, Wikimedia Commons

Vanaf dit moment slaat de documentaire om in een soort reclamefilm voor vaccins. Met angstaanjagende beelden (als er echt een grieppandemie uitbreekt, stort onze samenleving volledig in) wordt de kijker op het hart gedrukt om niet alleen aan zichzelf te denken, maar ook aan de mensen om zich heen. We moeten weer vertrouwen krijgen in de gezondheidszorg en de overheid. “We moeten allemaal ons steentje bijdragen. Totdat de hele wereld veilig is, is het nergens veilig”, zegt dokter Moses.

Unseen Enemy sluit af met een stelling van Brilliant: “Een pandemie is een keuze. We kunnen achterover leunen en het risico ontkennen, maar dan moeten we ook de consequenties onder ogen zien”. Ik kan weinig met deze boodschap en vraag me vooral af; kunnen we ons wel overal op voorbereiden? Een uitbraak kondigt zich lang niet altijd aan. Dokter Moses beschrijft het aan het begin van de documentaire zo treffend. “In een oorlogssituatie hoor je waar de kogels vandaan komen en vlucht je dus de andere kant op. Waar moet je heen als er een infectieziekte uitbreekt? Je hebt te maken met een vijand waarvoor je je niet kunt verstoppen.”

Unseen Enemy draait op 9 november en 11 november op het InScience filmfestival in Nijmegen. In de documentaire wordt Engels gesproken. Er is geen ondertiteling. Op 9 november vertelt wetenschapper Anna Simon na afloop van de film over haar ervaringen in een ebola-kliniek in Sierra Leone. Op 11 november vertelt epidemioloog Alma Tostmann na afloop van de film over de uitbraak van epidemieën.

ReactiesReageer