Dutch Design Week toont innovatief gebruik van levende materie

Foto’s die zijn ontwikkeld door algen. Textiel met schimmelprint. Een nieuw orgaan waarmee je zelf je hart kunt kickstarten na een hartaanval. Fluorescerende octopuscellen als lichtbron. Verschillende exposities op de Dutch Design Week in Eindhoven laten zien dat ontwerpers en kunstenaars dol zijn op biotechnologie.

21 oktober 2015

De natuur als inspiratiebron. Dat is niet echt een orginele gedachte. Kunstenaars, wetenschappers, ontwerpers en ingenieurs halen al heel erg lang allerlei ideeën uit de natuur. Soms om een slimme oplossing van een plant of dier na te apen. Soms om tot een frisse nieuwe kijk op zaken te komen.

Maar met de opkomst van biotechnologische methoden waarmee we direct kunnen ingrijpen in het genetisch materiaal van organismen is niet alleen ons idee van ‘natuur’ aan het veranderen, we kunnen ook op een heel nieuwe manier met levende wezens en met natuurlijke materialen omgaan.

Op de Dutch Design Week in Eindhoven komen veel voorbeelden voorbij. Beeldschoon. Onpasselijk. Inventief. Ongemakkelijk. Betoverend. Wat je er ook van vindt, het zet je ongetwijfeld aan het denken over leven, het ingrijpen daarin en wat eigenlijk nog natuurlijk is. Nog tot en met zondag 25 oktober te zien op meerdere locaties in Eindhoven.

De Dutch Design Week loopt tot en met zondag 25 oktober. Het programma en de locaties zijn de vinden op www.ddw.nl

Nepkonijn

Op het voormalige Philips-terrein Strijp-S in het Veemgebouw zijn twee tentoonstellingen gewijd aan biomaterialen en biotechnologie. BioArt Laboratories, dat ruimte en technieken biedt aan ontwerpers om met biomaterialen te experimenteren, presenteert ‘Chilling in a box’. Dit zijn de uitkomsten van een samenwerking met zes jonge ontwerpers op de snijvlakken van voedsel, design en biotechnologie. Hier is bijvoorbeeld te zien hoe je insecten kunt gebruiken om ‘nepkonijnenvlees’ te maken of hoe je door verschillende belichtingstechnieken fluorescente bacteriën kun gebruiken voor nieuwe fotografiemethoden.

Geprinte bacteriën door Joost Dankelman.
Esther Thole voor NEMO Kennislink via CC-BY-NC-ND

De Nederlandse ontwerper Joost Dankelman laat bacteriën groeien in 3D-geprinte gels en media. Dat levert mooie resultaten op, waarmee hij ons met een nieuwe en positievere blik naar deze vaak onzichtbare wereld wil laten kijken.

De installatie ‘Sound Sowing’ van Jet Vink maakt geluid zichtbaar via zaaipatronen van gewassen. Door de zaden op een plaat te leggen, die door bijvoorbeeld muziek of een andere geluidsbron gaat trillen, raken de zaden in een bepaald patroon verdeeld. Door ze in dat patroon te planten, wordt na verloop van tijd het geluid zichtbaar als de planten gaan groeien.

Voorbeelden van hoe je geluid zichtbaar kunt maken door de zaaipatronen hierop te baseren. Uit de installatie ‘Sound Sowing’ van Jet Vink.Esther Thole voor NEMO Kennislink via CC-BY-NC-ND

Wie niet tegen bloed kan, moet Shabrina Kusumah’s installatie ‘Magnetic Blood’ misschien maar even overslaan. Het ijzer in ons bloed, dat normaal gesproken niet magnetisch is, is dat hier wel gemaakt. Dat kun je zelf ervaren door met een magneet onder een petrischaal met bloed te bewegen. De ijzerdeeltjes in dit bijzondere bloed volgen jouw bewegingen met de magneet.

Uit de installatie ‘Magnetic Blood’ van Shabrina Kusumah. Het ijzer in bloed is duidelijk zichtbaar gemaakt.
Esther Thole voor NEMO Kennislink via CC-BY-NC-ND

Op dezelfde verdieping is ook de tentoonstelling ‘Playing Life’ te zien. Dit is een verzameling van nieuw, maar ook iets ouder werk van kunstenaars die op nieuwe manieren met levend materiaal werken of zelf levend materiaal creëren. Een bekend, maar nog steeds mooi werk is de Medusoid, op een filmpje te zien. In 2012 publiceerden onderzoekers van Harvard University in Nature Biotechnology hun kunstmatige kwal: een dunne bloemvormige siliconenschijf met daarin de hartcellen van een rat. Zodra de schijf onder spanning komt te staan, gaan de hartcellen werken en beweegt de Medusoid zich als een kwal door de ruimte.

Foto die is ontwikkeld met behulp van microalgen. Een werk van Lia Giraud.
Esther Thole voor NEMO Kennislink via CC-BY-NC-ND

Algenfoto

De Franse kunstenaar Lia Giraud gebruikt algen als foto-ontwikkelmateriaal om op de klassieke, analoge manier foto’s af te drukken. Zij gebruikt lichtgevoelige microalgen op dezelfde manier als normaal gesproken zilverkorrels worden gebruikt bij het maken van een afdruk.

Na blootstelling aan een beeld groeien de algen in het patroon van het beeld en na vier dagen is de ‘foto’ klaar. Het resultaat is ronduit verbluffend.

Zeer inventief is het werk van de Britse Agatha Haines. Zij bedenkt nieuwe organen. Nu we met 3D-printen op een heel nieuwe manier materialen kunnen maken, biedt dat volgens Haines kansen om nieuwe functies aan organen toe te voegen door eigenschappen van verschillende cellen te combineren. Het vermogen van een sidderaal om een elektrische schok te geven, kunnen we bijvoorbeeld inzetten om in ons hart een orgaan te maken dat zorgt voor de juiste fibrillatie als we een hartinfarct krijgen.

Vissenleer

Maar niet alles is zo futuristisch. De Nederlandse Nienke Hoogvliet heeft oude looitechnieken voor het maken van runderleer toegepast op vissenhuid. Het resultaat: ‘vissenleer’. Mooi voor een krukje bijvoorbeeld en mogelijk een nuttige toepassing van een grote afvalstroom uit de visverwerkend industrie.

Ook niet heel high-tech lijken de stoffen van Tamara Hoogeweegen. Deze Nederlandse ontwerper laat schimmelcultures groeien op textiel voor unieke, originele decoraties. Het ziet er prachtig uit en dwingt je anders te kijken naar zoiets ‘vies’ als een schimmel. Dat is wat alle installaties met je doen: of je het mooi vindt of niet, het zet je aan het denken. Precies wat grensverleggend design moet doen.

NPO Doc: Nature Tech

Vanaf 19 oktober kun je elke maandagavond om 20:25 op NPO Doc kijken naar de serie Nature Tech over biomimetica, de inzet van natuurlijke eigenschappen om menselijke technologie te verbeteren. Bekijk ook onze slideshow over de natuur als inspiratiebron voor innovatie.