Online spel toont aan: Nederlands vaakst verward met Deens

“Dit is de eerste keer dat we nauwkeurig kijken naar de perceptie van mensen”, vertelt Seán Roberts, die als onderzoeker aan het Max Planck Instituut betrokken was bij de analyse. “Een van de fundamentele theorieën in de taalwetenschap stelt dat talen uit elkaar zullen drijven en anders zullen klinken als ze gescheiden zijn in tijd of ruimte.” Taalkundigen bestuderen daarom factoren als de taalgeschiedenis en overeenkomstige woorden en klanken als ze talen onderling vergelijken. Uit de analyse van Roberts en zijn collega’s blijkt echter dat niet-taalkundige factoren een grotere invloed hebben op de score van spelers.

Contacten over zee

Het is opvallend dat de talen die worden gesproken rond de Noordzee in het netwerk samen een cluster vormen van vaak verwisselde talen. “Het Welsh en Schots-Gaelisch maken deel uit van de Keltische tak van de Indo-Europese taalfamilie, terwijl het Nederlands en Deens bij de Germaanse tak horen. Waarom wordt het Nederlands dan niet vaker verward met bijvoorbeeld het Duits?” vraagt Roberts zich verwonderd af. Misschien komt het doordat al deze talen grenzen aan de Noordzee, suggereert hij. “De sprekers hebben wellicht onderling veel handelscontact gehad, waardoor de talen in de laatste duizend jaar meer op elkaar zijn gaan lijken. We zien dus eigenlijk twee soorten geschiedenis: die van de hele lange termijn, waardoor het Nederlands verschilt van het Japans, en een meer recente geschiedenis waarin talen weer met elkaar in contact kwamen.”

Dat kan ook verklaren waarom het Nederlands zo vaak wordt aangehoord voor Deens. Tijdens de middeleeuwen was er veel contact tussen de verschillende Hanzesteden rond de Oost- en Noordzee, die samenwerkten op het gebied van handel. In die tijd heeft het Deens ruim 1500 Nedersaksische woorden overgenomen.

“Al met al blijken mensen over veel meer talenkennis te beschikken dan we hadden verwacht. Mensen zijn hier echt goed in!”, stelt Roberts. “In veel taalwetenschappelijke experimenten werken we met proefpersonen die alleen Engels spreken, om zo onverwachte effecten te voorkomen. Maar misschien bestaan er eigenlijk maar weinig mensen die écht eentalig zijn.”

Nieuw spel

De onderzoekers erkennen dat hun dataset niet compleet genoeg is om rotsvaste conclusies te kunnen trekken. Zo zitten er relatief veel Europese talen in het spel: 39 van de 78 talen maken deel uit van de Indo-Europese taalfamilie. Talen uit Noord- en Zuid-Amerika ontbreken zelfs helemaal. “Verder weten we alleen uit welke landen de spelers komen, verder niets”, vertelt Roberts. Bijna 90 procent van de spelers komt uit Europa of Noord-Amerika – het merendeel van hen zal al geïnteresseerd zijn in taal. “Het effect van ervaring hebben we geprobeerd te controleren door sessies waarin werd gevraagd naar een taal uit het land van de speler niet mee te nemen in de analyse.”

Samen met een van de andere auteurs heeft Roberts daarom een nieuwe game ontwikkeld die deze zwakke punten ondervangt. “LingQuest verzamelt meer informatie van de spelers, zoals taalachtergrond, leeftijd en geslacht. Daarnaast zitten er ook verschillende kleine, inheemse talen in – we zijn benieuwd hoe mensen daarop reageren.” In LingQuest, dat is ontwikkeld binnen het Language in Interaction-project, selecteren de spelers niet de juiste naam van een taal, maar een audiofragment in dezelfde taal. Zo kan je het spel ook spelen als je geen ster bent in het benoemen van talen. Roberts: “Tot nu toe is LingQuest zo’n zesduizend keer gespeeld. Dat is nog niet genoeg voor een goede analyse, dus we hopen op meer spelers.”