Ondergedompeld in alles wat je niet ziet

Een wijnplant baant zich gestaag een weg omhoog op een boomstam. Een druppel belandt op een wateroppervlak en stuitert een paar keer omhoog voordat hij definitief verdwijnt. Een vlo verandert onder de microscoop in een monster. Een slok melk die keurig langs je slokdarm naar beneden glijdt en in je maag plonst.

De wereld waarin we leven is prachtig, maar er is zoveel moois dat we missen. In de documentaire Mysteries of the Unseen World trekken de makers alles uit de kast om het onzichtbare zichtbaar te maken.

Spelen met de tijd

Als snel gaat de documentaire door met het extreem snelle of extreem langzame. Het op de keukenvloer kapotvallen van een glas met melk verandert in super slow motion in een ware symfonie van opspattende druppels en scherven. Een libelle blijkt de meest begenadigde vlieger van de wereld te zijn. En een bliksemschicht komt toch altijd uit een donderwolk op aarde neer? In slow motion staat de wereld op zijn kop…

Natuurlijk kan het ook andersom. Via een time lapse komen bloemen in een paar seconden tot bloei. Klimplanten blijken begenadigd klimmers en het ogenschijnlijk statische slijm is een verrassend bewegende levensvorm. Een beetje luguber wordt het als de makers hun camera een paar weken op een dode muis richten.

Het allerkleinste

Dan is er nog het allerkleinste. Met microscopen zijn we al honderden jaren in staat om een geheel nieuwe wereld te ontdekken. En dat kan natuurlijk niet ontbreken in de documentaire. Inzoomen op dieren levert verrassende plaatjes op. Zoals vlindervleugels, de huid van een haai of het oppervlak van een lotusblad. Stuk voor stuk krijgen ze hun eigenschappen door minuscule structuren op het oppervlak.

De kleinste insecten worden onder de microscoop opgeblazen tot ware monsters. Als je nog niet bang was voor vlooien, bezin je dan na het zien van Mysteries of the Unseen World. De voice-over (de Nederlandse versie is ingesproken door Klokhuispresentator Maurice Lede) spreekt de bioscoopbezoeker zelfs plagerig toe over de beestjes die op dat moment op de argeloze bioscoopbezoekers moeten krioelen.

Verder blijkt de lucht om ons heen barstensvol te zitten met onder andere pollen, huidschilfers en onderdelen van insecten – allemaal onzichtbaar voor ons. Maar ook met de lichtmicroscoop bots je op een gegeven moment op een grens. Als lichtgolven ‘te groot’ worden om nóg kleinere details dan pakweg een paar honderd nanometer te zien dan is er nog de elektronenmicroscoop om details kleiner dan een nanometer te tonen.

Tot slot gaan we nog een stapje verder, met de scanning tunneling microscopy. Door oppervlaktes letterlijk af te tasten is deze microscoop in staat om losse atomen zichtbaar te maken. Bijvoorbeeld de kippengaasstructuur van grafeen. Maar wetenschappers kunnen er ook mee manipuleren. Zo positioneren ze naar wens de atomen met de punt van hun naald. Met dit korte kijkje in de wereld van nanotechnologie eindigt de dolle rit door de onzichtbare wereld.

Beknopt maar indrukwekkend

Eerlijk is eerlijk, veel van de beelden in Mysteries of the Unseen World zijn niet nieuw. Vrijwel iedereen zal in ieder geval al eens een paar beeldtrucjes hebben gezien die de documentaire sieren. Dat tonen ze zelf overigens ook met beelden van bijvoorbeeld timelapse-pionier John Ott uit de jaren dertig.

Toch krijgt de kijker in drie kwartier een prachtig schouwspel voorgeschoteld, overigens ook behoorlijk opgepoetst door de computer. Er wordt daarnaast een klein beetje wetenschappelijke achtergrond gegeven over bijvoorbeeld het elektromagnetische spectrum, over hoe we waarnemen en over nanotechnologie. Toch blijft dat erg beknopt. De documentaire moet het vooral hebben van indrukwekkende beelden, en slaagt daar zeker in op het reusachtige scherm van het Omniversum.