Naar de content

Oermensen op de hoogvlakte

Pleistocene Denisova-kaak gevonden op het Tibetaans plateau

Dongju Zhang, Lanzhou University

De Denisova-mens, in de stamboom het zusje van de Neanderthaler, leefde op de Tibetaanse hoogvlakte. Dat blijkt uit een Pleistoceen menselijk kaakbot gevonden in een grot in het gebied. De vondst betekent dat deze voorouder van de Tibetanen al tegen grote hoogtes kon.

Onderzoekers aan het werk in de Baishiya karstgrot. Het is tevens een populaire boeddha-grot en toeristische trekpleister.

 Dongju Zhang, Lanzhou University

Op de Tibetaanse hoogvlakte leefden 160 duizend jaar geleden al oermensen. Dat blijkt uit de analyse van een fossiele kaak die is gevonden in een grot nabij het dorp Xiahe. Het kaakbot moet afkomstig zijn geweest van een Denisova-mens, die in de stamboom als het zusje van de Neanderthaler beschouwd kan worden. Dat schrijft een 19-koppig internationaal team van wetenschappers vandaag in Nature. Tot nu toe waren er alleen resten van Homo denisova bekend uit een grot in Siberië.

IJle lucht

Het kaakbot is het eerste fossiele overblijfsel van een mensachtige dat op het Tibetaans plateau is gevonden. Vanwege de hoogte – de grot lag op 3.280 meter – is de lucht er ijl en het zuurstofgehalte laag. Kennelijk kon de Denisova-mens daar goed tegen.

Evolutiebioloog Nico van Straalen, die tot zijn pensioen werkzaam was aan de Vrije Universiteit Amsterdam en niet bij de Tibetaanse vondst betrokken was, verbaast dat niks. “Bij de huidige Tibetanen komt een afwijkende variant voor van een bepaald gen, EPAS1, dat een rol speelt bij aanpassingen aan ijle lucht. Uit eerder onderzoek was al bekend dat dit sterk overeenkomt met de Denisova-variant van dit gen.” Waarschijnlijk heeft de Tibetaan van nu het gen zelfs van de Denisova geërfd. Dat deze oermens al op grote hoogte leefde, lag dus in de lijn der verwachting.

De rechterhelft van een fossiele onderkaak gevonden in de Baishiya Karst Cave in Xiahe.

 Dongju Zhang, Lanzhou University

Wijd verspreid

Hoewel er tot nu toe weinig overblijfselen van Homo denisova gevonden zijn, moet deze mensensoort in een tamelijk groot gebied zijn voorgekomen: zijn DNA is nu nog terug te vinden in Australiërs, Aziaten en Melanesiërs. Waarschijnlijk is dit een gevolg van hybridisatie – vermenging van verschillende mensensoorten – toen Homo sapiens uit Afrika naar Zuidoost-Azië en Australië trok, denkt Van Straalen.

“En misschien is er toch nóg een vondst geweest, bij Xuchang in Midden-China”, voegt hij er aan toe. In 2017 heeft een Chinees onderzoeksteam daar fossiele schedelfragmenten gevonden, van een soort die zij voorlopig als ‘archaïsche mens’ aanduiden. Van Straalen: “Dat zou heel goed ook een Denisova kunnen zijn, denken veel paleontologen. Maar ja, dat past niet in de theorie van multiregionale evolutie die de Chinezen aanhangen.” In deze theorie zijn er in de loop der geschiedenis verschillende versies van de moderne mens ontstaan, op verschillende plekken.

Vondst

Het kaakbot – eigenlijk was het alleen de rechterhelft – werd in 1980 door een Tibetaanse monnik gevonden, in de Baishiya karstgrot bij Xiahe. Hij schonk het aan de ‘levende boeddha’ de zesde Gung-Thang, die het uiteindelijk doorgaf aan de universiteit van Lanzhou. Bij recentere opgravingen in dezelfde grot vonden wetenschappers ook nog bewerkte stenen (artefacten) en dierenbotten met snijsporen.

De onderzoekers troffen geen sporen van DNA aan in het kaakbot, maar slaagden er wel in eiwitten uit de kiezen te onttrekken. Analyses van deze oereiwitten wezen uit dat de kaak van een mensachtige is geweest die zeer nauw verwant was aan de Denisova’s die in 2010 in Siberië zijn gevonden. De ouderdom van minstens 160 duizend jaar bleek uit radiometrische dateringen van het carbonaatgesteente dat de kaak omhulde. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de verhouding van verschillende isotopen in het gesteente – in dit geval uranium en thorium –, die in de loop der tijd door radioactief verval verandert.

Bron
  • Chen e.a., _A late Middle Pleistocene Denisovan mandible from the Tibetan Plateau _, Nature, 1 mei(2019), link
ReactiesReageer