Niks mis met eeltvoeten, integendeel

Misschien merk je het als je in de zomervakantie op blote voeten of slippers over de camping struint: je krijgt er meer eelt bij. Volkeren die voornamelijk op blote voeten lopen ontwikkelen al van kinds af aan een dikke eeltlaag onder hun voetzolen. De laag beschermt hun voeten tegen ruw terrein met steentjes of gladde ondergrond.

Moderne schoenen beschermen nog beter tegen wondjes, maar op comfortabele sneakers zijn je voeten ook een stuk minder gevoelig. Hoe zit dat met een leerachtige plak eelt onder je voet? Hoe meer eelt onder je voet, hoe minder je nog voelt waar je loopt, zou je zeggen. Die vlieger gaat toch niet op. Met een dikke eeltlaag kunnen voeten gewoon input van de ondergrond ontvangen, zagen Amerikaanse, Duitse en Keniaanse wetenschappers onder leiding van hoogleraar menselijke evolutionaire biologie Daniel Lieberman van Harvard University. Het team rapporteert in wetenschappelijk tijdschrift Nature dat de eeltige voeten van mensen die op blote voeten lopen even gevoelig zijn als de tere voetjes van mensen die normaal gesproken schoenen dragen.

Gevoeligheid gaat niet verloren

Het team onderzocht de voeten van 81 Kenianen uit landelijke en stedelijke gebieden. Een groep die gewoonlijk op blote voeten loopt en een groep die dat met schoenen doet. Zoals verwacht was het eelt onder de hak en de middenvoetsbeentjes bij de blootvoetse mensen zo’n dertig procent dikker en harder.

Had die dikke eeltlaag invloed op de gevoeligheid van de voetzool? Die ‘gevoeligheid’ bestaat uit zenuwuiteinden in de huid die als sensoren werken. Ze reageren op druk en aanraking. De informatie die de sensoren ontvangen als de voet vervormt op de ondergrond, wordt doorgestuurd naar het brein. De hersenen kunnen je beweging dan razendsnel bijsturen, zodat je je voet bijvoorbeeld snel terugtrekt als je op een scherp steentje stapt. Met een dikke schoenzool ertussen ontvangt je lijf minder signalen over de structuur van de ondergrond, dat is bekend.

Eelt beperkt die gevoeligheid niet, zagen de onderzoekers. Voeten met veel eelt reageren net zo goed op aanraking en druk als voetjes die altijd in schoenen gestoken zijn. Zo bezien is lopen op blote voeten een betere keus: eelt geeft je enige bescherming tegen steentjes zonder dat de gevoeligheid van je voetzool verloren gaat. Dat je op blote voeten terugkoppeling krijgt van de ondergrond, is voor sommige hardlopers (de zogenaamde barefoot runners) een reden om hun schoenen thuis te laten.

De reden dat je met eelt wél voelt wat er gaande is, komt omdat eelt in tegenstelling tot het rubber en schuim in moderne schoenen stijf materiaal is. Daarom kan eelt de mechanische prikkels vanuit de ondergrond prima doorsluizen naar de sensoren in de onderliggende huid, zonder demping van het signaal. Lieberman en collega’s opperen om meer onderzoek te doen naar de voor- en nadelen van minimalistische schoenen met dunne, stijve zolen, zoals sandalen. Dit soort schoeisel komt meer overeen met eelt dan comfortabele sneakers.

Bij ouderen neemt het zicht, evenwicht en voetgevoeligheid af, schrijft ook bioloog Kristiaan D’août van de Universiteit van Liverpool in een begeleidend commentaar in Nature. “Schoenen met harde zolen kunnen voor hen een goed idee zijn.” Volgens recent onderzoek verkleinen zulke schoenen inderdaad bij ouderen de kans op een valpartij.

Gezondere voeten

Sommige deskundigen, waaronder het team van Lieberman, denken dat blootvoetse wandelaars en hardlopers over het algemeen gezondere voeten hebben dan mensen die de hele dag op schoenen rondlopen. Daar zijn ook wel aanwijzingen voor. In gebieden waar mensen amper schoenen dragen zien onderzoekers bijvoorbeeld minder ontstoken zwellingen rond de grote teen (bunions) en platvoeten. VU-hoogleraar Van Dieën is minder stellig. “Voordelen en nadelen van blootsvoets wandelen of hardlopen voor de gezondheid zijn naar mijn idee nooit overtuigend aangetoond. Maar echt goed onderzoek ontbreekt.”