Eeuwenlang zagen filosofen ‘nieuwsgierigheid’ als een puur individuele impuls om kennis te verwerven. De auteurs van dit boek beschouwen het als een innerlijke drang om je te verbinden met de ander.
Nieuwsgierigheid ligt aan de basis van de wetenschap, maar ook aan die van het menszijn. Het is bij de een misschien sterker aanwezig dan bij de ander, maar iedereen heeft een zekere honger naar kennis. Maar hoe kunnen we nieuwsgierigheid omschrijven? Is het een verlangen om de wereld te begrijpen, om de waarheid te kennen? In Curious Minds nemen geesteswetenschapper Perry Zurn en neurowetenschapper Dani Bassett ons mee in hun zoektocht naar nieuwsgierigheid. Ze belichten niet één kant van nieuwsgierigheid, maar de ‘vele manifestaties’ ervan.
De auteurs zijn een eeneiige tweeling, ‘one mind and two bodies’ zoals ze zelf schrijven in hun voorwoord. In hun jeugd kregen ze thuisonderwijs waarbij ze hun eigen interesses mochten volgen en dat heeft ze gevormd tot de interdisciplinaire denkers die ze nu zijn. Hun multidimensionale aanpak zie je niet alleen terug in te tekst, maar ook in de illustraties, die op hun eigen manier nieuwsgierigheid verbeelden. Zo zijn er de handgemaakte natuurtekeningen van illustrator Poonam Mistry, maar ook pennenschetsen van één van de auteurs. Ze staan voor de krabbeltjes op papier die iedereen weleens maakt om zijn gedachten te ordenen.
Eureka-moment
Perry Zurn is filosoof aan de Amerikaanse Universiteit (Washington DC) en Dani Bassett natuurkundige en neurowetenschapper aan de Universiteit van Pennsylvania. Maar ze staan vooral bekend om hun interdisciplinaire werkwijze. In hun boek weten de auteurs verschillende wetenschappelijke perspectieven naadloos met elkaar te verweven. Het ene moment kijken we als lezer mee door de bril van de filosoof, het andere moment kijken we met de ogen van de literatuurwetenschapper of bieden de auteurs ons een blik in de organisatie van ons brein.
Vervolgens brengen de auteurs al die verschillende perspectieven met elkaar in verband, wat een soort eureka-gevoel bij de lezer teweegbrengt, omdat er stukjes kennis in je hoofd samenvallen. Met het lezen van dit boek ervaar je zelf wat nieuwsgierigheid is: doordat de auteurs steeds nieuwe brokjes kennis met ons delen, willen we steeds meer weten, en komen er dus ook steeds weer nieuwe vragen op.
Het verklaart de staat waarin ik verkeerde bij het dichtslaan van het boek. Ik voelde me verrijkt, maar ook verward, want ik was achtergebleven met heel veel vragen. Het duurde even voordat ik me realiseerde dat hierin juist de kracht van dit boek schuilt: behalve dat je leest over allerlei facetten van nieuwsgierigheid, ervaar je zelf wat het is.
Netwerk van verbindingen
Wetenschap is kortom altijd in beweging, zeggen Zurn en Bassett. Enerzijds komt er kennis bij, anderzijds moet bestaande kennis (conventies) soms worden afgebroken. Nieuwsgierigheid betekent dat oude verbindingen moeten worden ontmanteld en nieuwe worden aangelegd, stelt ook de Franse filosoof Foucault. Hij is een van de filosofen aan het begin van de twintigste eeuw die nieuwsgierigheid ziet als een impuls om connecties te leggen tussen dingen.
Zurn en Bassett laten zien dat ook ons brein op deze manier is opgebouwd: de neuronen, de bouwstenen van onze hersenen, zijn met elkaar verbonden via synapsen. Met elke nieuwsgierige actie die we ondernemen worden er nieuwe verbindingen aangelegd tussen de neuronen, en bouwen we dus aan ons neurale netwerk. Een wijdvertakt netwerk in het brein zorgt ervoor dat we ongebruikelijke gedachtesprongen kunnen maken. En door kennis uit verschillende vakgebieden te verbinden ontstaan nieuwe inzichten.
Experimenteren met kennis
De auteurs van Curious Minds laten zien dat er verschillende archetypes zijn van nieuwsgierige mensen. Zo heb je de ‘busybody’ die overal oppervlakkige kennis vergaart om over alles een beetje mee te kunnen praten, de ‘hunter’ die zich met al zijn aandacht stort op het leren kennen van een klein stukje van de werkelijkheid en de ‘dancer’ die experimenteert met kennis en nieuwe wegen durft in te slaan. Bij die laatste vorm van nieuwsgierigheid kunnen we optimaal creatief zijn.
De Strandbeesten van de Nederlandse kunstenaar en uitvinder Theo Jansen zijn zelfstandig lopende kinetische constructies vervaardigd van onder meer pvc-buizen.
Door Eloquence - Eigen werk, Publiek domeinOmdat nieuwsgierigheid voor iedereen anders werkt zouden we volgens Zurn en Bassett ook het onderwijs anders, inclusiever, moeten inrichten. Er zou meer nadruk moeten liggen op de uitwisseling van kennis van individuele leerlingen, zodat ook denkbeelden van gemarginaliseerde groepen aan bod komen, bijvoorbeeld door vakken als storytelling, artistieke creatie, samen muziek maken. Door je open te stellen voor de ander, stel je je open voor nieuwe kennis.
Vooruitgang kunnen we bereiken door voort te bouwen op bestaande kennis, maar vooral door in beweging te zijn. De auteurs laten dit heel mooi zien aan de hand van de Strandbeesten van Theo Jansen, die kunnen voortbewegen door een combinatie van rigide en niet-rigide onderdelen. Ook onze neurale netwerken zijn op die manier opgebouwd: we moeten niet bang zijn om af en toe onderdelen van dit bouwwerk af te breken en weer opnieuw op te bouwen. Alleen zo kunnen we de grenzen van onze kennis verleggen. En alleen al door het lezen van dit boek hebben we weer een stukje verder gebouwd aan ons eigen kennisnetwerk.