Nieuwe neuronen tot je negentigste

Het is een punt van discussie onder hersenwetenschappers: in welke mate maken volwassenen nog nieuwe neuronen (zenuwcellen) aan in hun hersenen? Nou, daar blijven we gewoon mee doorgaan totdat we grijs en oud zijn, laat een studie van Spaanse onderzoekers zien.

De groep neurobiologen, geleid door María Llorens-Martín van het Institute for Biomedical Research Alberto Sols in Madrid, legde het hersenweefsel van mensen van allerlei leeftijden na hun dood onder de microscoop. Daarin zagen ze volop nieuwe neuronen, dat zijn de hersencellen die elektrische signalen ontvangen en aan elkaar doorgeven. Ook als we verouderen worden er nog nieuwe zenuwcellen geboren, concluderen ze in het vakblad Nature Medicine. Bij mensen met de ziekte van Alzheimer daalt de productie sterk.

Cellen tellen

Lang dachten we dat zoogdieren geboren werden met een volledige voorraad neuronen, waarmee ze hun hele leven moeten doen. Dat blijkt niet waar. Alhoewel de meeste neuronen in het brein al op hun plek zitten bij de geboorte, laat onderzoek bij zowel ratten als mensen zien dat er als volwassene nog steeds neuronen bijkomen. Dat gebeurt vooral in de gyrus dentatus, dat onderdeel is van de hippocampus, een hersenstructuur die betrokken is bij leren en geheugen. In 1998 was de Zweedse onderzoeker Peter Eriksson de eerste die dit waarnam in volwassen mensen. Zijn bevinding is daarna in verschillende studies bevestigd. Tegelijkertijd kwamen anderen met tegenbewijs. Vorig jaar beschreef een grote internationale onderzoeksgroep nog in Nature dat de aanmaak van zenuwcellen bij kinderen sterk daalt en bij volwassenen zelfs helemaal niet meer detecteerbaar is.

Hersenweefsel fixeren

De controverse is grotendeels te wijten aan verschillende manieren om met hersenweefsel om te gaan, laten de Spanjaarden zien. Als mensen bij overlijden hun hersenen doneren aan de wetenschap, moet het weefsel eerst ‘gefixeerd’ worden om te voorkomen dat het vergaat. Pas daarna kan je er plakjes van snijden om er experimenten op te doen. Meestal laten onderzoekers het weefsel weken in formaldehyde. “De eiwitten die we willen detecteren in pasgeboren neuronen zijn erg gevoelig voor te veel fixatie”, reageert Llorens-Martín per mail. “Bij andere processen komt de fixatietijd niet zo nauw.”

De onderzoekers varieerden de fixatietijd van één tot 48 uur. Bij twaalf uur weken in formaldehyde waren de nieuwe neuronen nog goed te zien. Na 24 of zelfs 48 uur fixeren waren er vrijwel geen oplichtende cellen zichtbaar. Elke onderzoeker bewerkt zijn monsters net wat anders. Waarschijnlijk is dat de reden dat we verschillende resultaten vinden, denken Llorens-Martín en haar collega’s.

Minder ruimte voor neurogenese

De controverse is niet alleen ontstaan door verschillende methoden, denkt Jason Snyder van de University of British Columbia. Begin dit jaar schreef de Canadese onderzoeker in Trends in Neurosciences een review over de uitkomsten van studies bij dieren en mensen. Opvallend is dat onderzoekers in knaagdieren wel babyneuronen vinden bij oudere dieren, terwijl dat bij mensen niet altijd het geval is.

De reden dat neurogenese goed zichtbaar is in muizen, komt volgens Snyder omdat de hippocampus zich bij knaagdieren pas na de geboorte ontwikkelt. Bij mensen gebeurt dat bijna volledig in de baarmoeder, wat minder ruimte laat voor neurogenese na de geboorte. Als wij nieuwe zenuwcellen blijven aanmaken, dan gebeurt het waarschijnlijk in kleine hoeveelheden, concludeerde Snyder. De Spanjaarden zeggen nu: we barsten ervan, zelfs als we bijna negentig zijn.

“Dit nieuwe onderzoek zal hopelijk het debat beslechten”, zegt Lucassen. Voor hem stond het al vast dat de voorraad ook bij mensen gewoon wordt aangevuld. Hij denkt dat de benadering van Llorens-Martin – zorgvuldig verzamelde breinen en goed gevalideerde detectietechnieken – de nieuwe standaard wordt om neurogenese in menselijk hersenweefsel aan te tonen en te bestuderen.