Denk maar niet dat je als blinde, dove of laaggeletterde makkelijk een bestelling kunt plaatsen in elke willekeurige webshop. Waarom eigenlijk niet? Volgens accessibility engineer Jan Jaap de Groot hoeft het niet moeilijk te zijn om een website of app goed toegankelijk te maken.
Stel dat je slecht kunt zien, of dat je dyslexie hebt of een motorische beperking. Dan kun je het wel vergeten om bijvoorbeeld de gemeentelijke app met afvalkalender te raadplegen. Slechts 4 van de 160 overheidsapps (2,5 procent) zijn volledig toegankelijk voor mensen met een beperking. En als je denkt dat shoppen bij de grootste Nederlandse webwinkels mogelijk is voor mensen met een beperking, dan heb je het ook (grotendeels) mis. De helft van de 15 meest populaire webwinkels is niet volledig toegankelijk. Bij Zalando, Wehkamp, Ikea, de Bijenkorf, Belsimpel, Hema, AboutYou en MediaMarkt is het bijvoorbeeld niet mogelijk om zonder muis een bestelling te plaatsen. Deze organisaties hebben nog veel werk aan de winkel, want vanaf juni 2025 moeten alle overheidswebsites en -apps, maar ook webwinkels en transportdiensten (van openbaar vervoer, maar ook van luchtvaartmaatschappijen) voldoen aan de European Accessibility Act. De Europese Unie wil hiermee zorgen dat nog veel meer inwoners gebruik kunnen maken van essentiële online diensten. Zodat bijvoorbeeld iemand die slecht ter been is, ook haar dagelijkse boodschappen via internet kan bestellen.
Jan Jaap de Groot is accessibility engineer bij softwarebedrijf Abra, dat toegankelijke apps maakt, en voorzitter van Stichting Appt, dat zich inzet om de toegankelijkheid van apps te vergroten. Volgens De Groot is het helemaal niet moeilijk om websites en apps goed toegankelijk te maken. Het belangrijkste is eigenlijk dat je toegankelijkheidsmaatregelen al vanaf de allereerste dag toepast dat je een nieuwe website gaat bouwen. “Hoe eerder je het doet, hoe minder het kost. Nu zie je nog te vaak dat men zich pas aan het eind realiseert dat de website niet toegankelijk is.” Met de volgende tips kun je als websitebouwer of appontwikkelaar, maar ook als je een hobbywebsite hebt, al een heel eind komen.
Gebruik een schermlezer
“Een schermlezer wordt veel gebruikt door mensen met een visuele beperking. Dat zijn er in Nederland driehonderdduizend. De gebruiker hoort informatie als zij met haar vinger over het scherm beweegt, en moet dubbel tikken om het geselecteerde element, zoals een app, te activeren. Een schermlezer lijkt voor te lezen wat er op het scherm wordt getoond, maar eigenlijk leest het de achterliggende programmeercode voor. Daarin worden geregeld fouten gemaakt, waardoor de schermlezer informatie voorleest die niet voor de gebruiker bestemd is. Andere keren slaat die juist cruciale informatie over. Er zijn allerlei hulpmiddelen, zoals de app ScreenReader, waarmee je kunt leren hoe je de schermlezers van Apple (VoiceOver) en Android (TalkBack) kunt gebruiken.”
Maak koeienletters mogelijk
“Uit onderzoek van Stichting Appt blijkt dat meer dan een kwart van de gebruikers de lettergrootte op hun telefoon heeft vergroot. Volgens de Europese richtlijn is het voldoende als je de letters op je website of app met 200 procent kunt vergroten, maar wij weten dat er ook genoeg mensen zijn die letters tot 300 procent of zelfs 400 procent vergroten. Zorg dus dat je website of app ook zulke grote letters kan weergeven.”
Beschrijf een afbeelding
“Voor mensen met een visuele beperking is het nuttig om te weten wat er te zien is op een afbeelding. Dat hoeft niet per se als die decoratief is, maar wel als die nuttige informatie bevat. Websites en apps hebben vaak een contentmanagementsysteem (cms) waarin je beschrijvingen aan afbeeldingen kunt toevoegen, maar dat wordt vaak vergeten. De schermlezer leest dan de bestandsnaam voor, zoals plaatje.jpg, maar daar heb je meestal niet zoveel aan.”
Geef knoppen een naam, een rol en een waarde
“Bij Stichting Appt komen veel meldingen binnen van gebruikers die tegen toegankelijkheidsbeperkingen aan lopen bij het gebruik van apps. 51 procent van die meldingen valt in de categorie ‘naam, rol en waarde’. Elk element op een scherm, zoals een knop, moet een naam en een rol hebben, en soms ook een waarde. Uit de naam moet duidelijk blijken wat het doet. Een knop waarmee je iets kunt opslaan moet de naam ‘opslaan’ krijgen, en heeft de rol ‘knop’. Een waarde kan bijvoorbeeld zijn dat iets is in- of uitgeschakeld. Soms is een knop uitgeschakeld, en moet je bijvoorbeeld eerst een e-mailadres invullen voordat je erop kunt drukken. Ook bij een selectievakje, bijvoorbeeld om akkoord te gaan met de privacyvoorwaarden, kan de waarde aan of uit zijn. Deze dingen worden het meest vergeten. Als een ontwikkelaar dat een keer vergeet, is dat meestal nog niet zo erg, maar als alle knoppen en icoontjes niet aan die voorwaarden voldoen, dan is zo’n app onbruikbaar.”
Zorg voor voldoende contrast
“In de meest standaardinstellingen voor websites zijn links blauw en onderstreept, maar veel webbouwers willen dat niet, omdat ze dat niet mooi vinden. Maar voor mensen met een visuele beperking, en ook voor mensen die kleurenblind zijn, kan dat een probleem zijn. Soms zie je dat de tekst zwart is en de links grijs. Dan kun je die link heel slecht zien. Dat is ook zo als er een geel icoon op een witte achtergrond wordt gebruikt. Ik heb zelf geen visuele beperking, maar als de zon op mijn scherm schijnt, dan kan ik zo’n icoontje ook niet herkennen. Het is echter heel makkelijk op te lossen, want er zijn honderden tooltjes waarmee je kleuren met een goed contrast kunt kiezen. Het kan wel lastig zijn als dat ingaat tegen de huisstijl van een organisatie. De oranje kleur van ING doet het bijvoorbeeld niet zo goed op een witte achtergrond. Daarom zie je dat die bank vaak dikgedrukte letters gebruikt om toch genoeg contrast te hebben.”
Beschrijf en ondertitel filmpjes
“Vooral voor doven en slechthorenden – dat zijn er achthonderdduizend in Nederland – is het essentieel dat video’s goed ondertiteld worden. Toch wordt dat vaak vergeten. Veel apps en websites bieden automatische ondertiteling aan, maar daarmee voldoe je bij lange na niet aan de richtlijn. Daarvoor moet het 100 procent kloppen. Hetzelfde geldt voor audiodescriptie, waarmee visuele details in een video in spraak worden omschreven. Dat is vooral voor mensen met een visuele beperking nuttig. Met audiodescriptie moet je echter al rekening houden voordat je een filmpje gaat maken. Zo moet er bijvoorbeeld voldoende pauze tussen gesprekken zitten. Als je een hele drukke video hebt, met alleen maar muziek en pratende mensen, dan is er geen plek om die audiodescriptie nog toe te voegen. Maar soms kun je het ook oplossen als bijvoorbeeld de interviewer iemands naam en functie noemt, zodat je dat niet hoeft te beschrijven.”
Maak apps ook in liggende modus
“Bijna alle apps kunnen alleen maar rechtop worden gebruikt. Dat is eigenlijk gek, want als je een app ontwikkelt, dan werkt die standaard in een liggende en staande modus. Veel ontwikkelaars zetten dat vinkje echter uit. Dat is vaak om geld te besparen. Want als het scherm draait, dan ziet het er misschien anders uit. Misschien valt er tekst weg of moet je extra scrollen. Het kost dus extra moeite. Je ziet dat eigenlijk alleen apps die video’s tonen ook in liggende modus kunnen, zoals YouTube en Netflix. Stel dat iemand met een motorische beperking haar telefoon in een houder heeft zitten in liggende modus om films te kijken. Als zij daarna naar Spotify of Instagram wil, dan moet zij haar hoofd draaien om dat te kunnen zien. Ook gebruiken mensen de liggende modus van hun telefoon vaak om navigatiesoftware te gebruiken in de auto. Het is dus niet alleen voor mensen met een beperking handig; je apps en websites toegankelijker maken is voor iedereen nuttig.”