Nederlandse soja als nieuw gewas voor de landbouw: na nederwiet nu dus ook nedersoja

De teelt van soja op Nederlandse bodem komt langzaam op gang. Ruud Timmer van Praktijkonderzoek Plant en Omgeving in Lelystad onderzoekt de kansen van de teelt en afzet van deze ‘nedersoja’ in samenwerking met coöperatie Agrifirm. In 2014 werd ruim 100 ha ingezaaid, drie maal meer dan het jaar ervoor.

17 april 2015

Om soja in Nederland te kunnen telen zijn rassen nodig die het in ons koude kikkerlandje goed doen. Het zijn de plantenveredelaars die deze rassen selecteren. “De soja die wij nu in Nederland inzaaien is een speciaal voor het Noordwest-Europese klimaat veredeld ras”, aldus Ruud Timmer van Praktijkonderzoek Plant en Omgeving in Lelystad, onderdeel van WUR. “Die veredeling is buiten het commerciële circuit om gestart, simpelweg omdat het ontwikkelen van nieuwe sojarassen door de kleinschalige teelt in Nederland commercieel nog niet interessant is.”

Nedersoja in de Hollandse polder. De verschillende kleuren in het gewas is het resultaat van een rassenproef. Dit geeft de verschillen in afrijping mooi weer.
WUR

Eén van de sojarassen die het in Nederland goed doet, is sinds drie jaar op de markt onder de naam Adsoy. In 2013 waren er nog slechts tien pionierende boeren mee bezig op een landoppervlak van in totaal 30 ha. In 2014 was dit aantal gegroeid tot 35 boeren op een areaal van ruim 100 ha. Zo bleef het stukje land dat een boer inzaaide stabiel op gemiddeld zo’n 3 ha. Onder het grote publiek is dit voor ons land relatief nieuwe gewas nog een grote onbekende.

De sojaplant groeit op alle bodemtypen.
WUR

Klei- en zandgronden

Bijzonder is dat de sojaplant het prima doet op vrijwel alle bodemsoorten die we in Nederland kennen, is de praktijkervaring van Timmer. De eiwitrijke peulvrucht, populair als vervanger voor vlees en zuivel, gedijt zelfs goed op de minder rijke zandgronden (zanddalgronden) in de provincie Drenthe, en in Noord-Brabant.

Maar ook kleibodems zijn geschikt. In Lelystad wordt soja op kleiige proefvelden geteeld en in Limburg zijn stukjes lössgrond ingezaaid zodat de sojaplant als een echte allrounder beschouwd kan worden.

GMO-vrij

De opkomst van ‘nedersoja’ is onder meer te verklaren door de dominante positie van genetisch gemodificeerde rassen. GMO-vrije soja beslaat tegenwoordig nog maar een klein areaal, terwijl de vraag hiernaar aan het toenemen is. “Wereldwijd nadert het gebruik van gmo-sojazaad inmiddels de 90%”, weet graanspecialist Timmer. “In Europa, waar de GMO-variant niet is toegestaan, telen we alleen rassen die door middel van klassieke veredeling zijn verkregen. Het Europese areaal bedraagt 550.000 ha, ongeveer een half procent van de mondiale productie. Verreweg de grootste Europese sojaproducent is Italië, maar ook in Oostenrijk, Zwitserland, Frankrijk en Duitsland wordt de sojateelt steeds populairder.”

De wortelknolletjes van soja en andere peulvruchten leggen stikstof uit de lucht vast.
WUR

Geen bemesting met stikstof

Een belangrijk voordeel van soja boven andere gewassen is dat het stikstofbinders zijn: net zoals bijvoorbeeld lupine en erwten binden de wortels stikstof uit de lucht. Hierdoor is bemesting met stikstof overbodig; de sojaplant onttrekt bovendien relatief weinig kalium en fosfor aan de bodem.

Wat de boeren vooral bezighoudt, is de onkruidbestrijding. Vooral in de Drentse veenkoloniën is de onkruiddruk groot. Juist door die onkruiddruk is GMO-soja ontwikkeld: deze is resistent gemaakt tegen de onkruidbestrijder glyfosaat. Het gehele gewas kan bespoten worden met glyfosaat. Alle onkruid gaat dood en de sojaplant blijft leven.

“De gangbare sojaboeren in ons land maken wel gebruik van een bodemherbicide en een contactherbicide, dat je op het onkruid spuit als het is opgekomen en meestal dus ook op het gewas spuit,” legt Timmer uit. “Biologische boeren moeten met schoffelmachines, gecombineerd met handmatig onkruid wieden, de strijd met het onkruid aangaan. Dit is een arbeidsintensieve en dus kostbare aangelegenheid.”

Korte dagen

In Nederland hebben we een goede oogst, van zo’n drie ton per ha, weten te halen, aldus een tevreden Timmer. Een probleem van de huidige rassen is echter het lange groeiseizoen, soms tot in oktober. De zon is dan niet meer sterk genoeg om de planten voldoende te drogen en het dorsen van de boontjes uit de peulen kan door de geringe zonkracht problematisch zijn. Timmer: “Veredeling blijft daarom nodig en richt zich nu vooral op het verkorten van het groeiseizoen.”

Om het sojagewas interessant te maken voor een grotere groep boeren zal de opbrengst ook verder omhoog moeten, aldus Timmer. Het succes van nedersoja blijkt vooral een financiële kwestie te zijn. “Een Nederlandse boer verdient op dit moment meer met de teelt van aardappelen, wintergraan en suikerbieten, ook als je de GMO-vrije premie voor nedersoja incalculeert”, aldus Timmer. “De wereldmarktprijs voor soja ligt rond 350 euro per ton en daar bovenop komt de gmo-vrije premie van ca. 150 euro per ton. Met 3 ton per ha heb je dus een bruto saldo van ongeveer 1500 euro.”

Daarmee kan nedersoja nog niet concurreren tegen bijvoorbeeld wintertarwe, dat enkele honderden euro’s meer opbrengt per ha. Timmer: “Aan de prijs kunnen we maar weinig veranderen. Daarom moeten we werken aan rassen die een grotere opbrengst leveren. Het is daarom een positieve zaak dat de Europese Unie en de Nederlandse overheid het onderzoek naar Europese soja willen gaan stimuleren”.