Twee mutaties zijn voldoende om bij mannelijke muizen het spermatransport door de zaadleider lam te leggen. De dieren produceren gezond sperma, maar omdat er geen transport plaatsvindt blijft zwangerschap na een paring uit. Dat schrijven Australische wetenschappers deze week in het blad PNAS. De ontdekking leidt wellicht tot een veilige en effectieve anticonceptiemethode voor mannen.
Het ontwikkelen van een anticonceptiepil voor mannen is een medische uitdaging met vele obstakels. De afgelopen jaren hebben wetenschappers zich gericht op twee verschillende invalshoeken. Een hormonale behandeling leek lang eerste keus, maar dit gaat gepaard met allerlei seksuologische, fysiologische en psychologische bijwerkingen. De tweede aanpak is het (tijdelijk) niet functioneel maken van spermacellen. Maar omdat een man gemiddeld duizend spermacellen per seconde produceert, is dit erg lastig. Het lukt vrijwel niet om iedere spermacel uit te schakelen, waardoor volledige onvruchtbaarheid vaak uitblijft. Bovendien is het bij deze methode nog maar de vraag hoe omkeerbaar het is.
Mannelijke muizen waarbij het spermatransport geblokkeerd is, kunnen geen bevruchting veroorzaken.
Wikimedia Commons / Rama via CC BY-SA 2.0 FRReceptoren uitschakelen
Daarom bedachten de Australiërs, onder leiding van bioloog Carl White, iets nieuws. Is het niet mogelijk om het spermatransport door de zaadleider te blokkeren? White vond twee receptoren die een belangrijke rol spelen bij dit transport en slaagde erin om beide receptoren uit te schakelen in mannelijke muizen. Hij behandelde in totaal 17 muizen en liet deze paren met vruchtbare vrouwtjes. Er vonden 29 paringen plaats, waarvan 28 met ejaculatie. Maar niet een keer werd een vrouwtje zwanger.
Toch was het sperma van de mannetjes wel functioneel. White bekeek het goedje onder de microscoop en constateerde dat het er normaal uit ziet en goed beweeglijk is. Na kunstmatige bevruchting van een eicel en terugplaatsing van het embryo in een draagmoeder werden er ook gezonde nakomelingen geboren. Het lijkt er dus op dat de behandeling inderdaad werkt door een blokkade van het spermatransport en dat deze verder vrij is van belangrijke bijwerkingen, zoals een permanente verandering van de spermacellen.
Rigoureus testen
White hoopt dat zijn ontdekking leidt tot de ontwikkeling van een anticonceptiepil voor mannen. Tegen één van de betrokken receptoren bestaan al medicijnen. Die worden op dit moment gebruikt bij mannen met prostaatproblemen. Het grote voordeel daarvan is dat deze medicijnen al getest zijn en veilig zijn voor gebruik in mensen. Tegen de tweede receptor zouden nog wel specifiek medicijnen ontwikkeld moeten worden. En uiteraard moet daarna worden bekeken of de combinatie van twee medicijnen geen onverwachte bijwerkingen oplevert.
De grootste zorg voor White en zijn team is dat de receptoren die een rol spelen bij het transport van sperma ook aanwezig zijn in andere delen van het lichaam, zoals in de bloedvaten en delen van het zenuwstelsel. Zij zijn onder meer van belang bij het reguleren van de bloeddruk. White zag bij zijn behandelde muizen de bloeddruk iets omlaag gaan. Maar het effect was bij het uitschakelen van twee receptoren niet erger dan wanneer slechts één receptor werd uitgeschakeld, zoals bij mannen met prostaatproblemen nu al gebeurt. White verwacht van een anticonceptiepil voor mannen dan ook geen noemenswaardige bijwerkingen. Maar, voegt hij eraan toe, zo’n pil zal wel rigoureus getest moeten worden.