Afwijkingen in wangslijmvlies mogelijk vroege indicator voor kanker

Deze zomer starten TNO en het Erasmus MC een klinische studie naar het gebruik van licht om kanker in een vroeger stadium op te sporen. Deze experimentele techniek kan wellicht minuscule veranderingen in het wangslijmvlies zichtbaar maken, die duiden op kanker elders in het lichaam, zoals in de longen of de slokdarm.

5 juni 2015

Een close-up van een geopende mond. De tanden, tong en huig zijn duidelijk zichtbaar. — Moeten we straks ‘Aaa’ zeggen bij de oncoloog?
FreddyKrueger via Wikimedia Commons, publiek domein

Als iemand kanker heeft, is dat vaak niet alleen zichtbaar op de plek van de tumor, maar ook in de rest van het weefsel, dit wordt wel het ‘veldeffect’ genoemd. Zo bleek bij screeningonderzoek naar dikke-darmkanker dat afwijkingen in het rectale deel van onze darmen (het laatste deel) iets zeggen over de toestand van het dieper gelegen darmstelsel. Als dat daar zo is, dan geldt dat wellicht ook voor de andere kant van ons spijsverteringskanaal, opperde Arjen Amelink, senior-onderzoeker bij afdeling Optica van TNO in zijn presentatie tijdens het PhotonicsNL symposium op 4 juni.

Teruggekaatst licht

Amelink en collega’s werken aan een techniek om hele kleine afwijkingen in het wangslijmvlies op te sporen door een lichtbundel even op de binnenkant van de wang te laten schijnen en het teruggekaatste licht op te vangen. De absorptie en verstrooiing van het teruggekaatste licht vertellen iets over minuscule veranderingen in de cellen van het wangslijmvlies. Deze veranderingen kunnen duiden op de aanwezigheid van long-, slokdarm- of hals/hoofdkanker. Tenminste, dat is de gedachte.

Deze zomer begint een eerste onderzoek in het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam. Patiënten die doorverwezen zijn vanwege een vermoeden op een van deze drie soorten kanker, krijgen de vraag of ze, naast het reguliere diagnosetraject, ook hun wangslijmvlies met de nieuwe techniek willen laten analyseren. Ter controle wordt daarnaast het wangslijmvlies van gezonde vrijwilligers op deze manier onderzocht. De hoop van de onderzoekers is dat bepaalde veranderingen significant vaker voorkomen bij mensen die daadwerkelijk kanker blijken te hebben.

Dezelfde buis

Hoe realistisch is het om het wangslijmvlies als indicatie te nemen voor kanker elders in het lichaam? Het lijkt nogal een breed palet: long-, slokdarm-, hoofd/halskanker. “Tijdens de embryonale ontwikkeling groeien de longen, de slokdarm, de zachte weefsels van de hals en in het gezicht allemaal uit dezelfde primitieve ‘buis’. Al het weefsel in deze onderdelen lijkt daarom sterk op elkaar”, zegt Oisín Bugter, arts-assistent in het Erasmus MC. Hij is als klinisch onderzoeker bij deze studie betrokken. “Als er iets fout gaat in het wangslijmvlies is de kans dus groot dat elders in hetzelfde weefsel er ook iets aan de hand is. Voorstadia van kanker zijn altijd op veel meer plaatsen te zien dan puur op de plek waar de tumor ontstaat.”

De veranderingen waar deze studie zich op richt zijn zo klein dat ze met een microscoop – de huidige gangbare methode om monsters van verdacht weefsel te onderzoeken – nog niet te onderscheiden zijn. Bugter legt uit wat ze in het wangslijmvlies van kankerpatiënten denken te vinden. “Bijvoorbeeld een toename van het aantal bloedvaten, maar die zijn dan nog extreem klein. Te klein om met andere methoden te zien. We weten ook dat in cellen die zich een heel vroeg stadium van kanker bevinden het cytoskelet vervormd raakt, het lijkt wel gedesoriënteerd. Ook dat kunnen we met de methode die door TNO is ontwikkeld aantonen.”

Bugter benadrukt dat het hier niet over diagnose gaat. “We denken nu eerst aan een mogelijkheid om een grote groep patiënten beter onder te verdelen in risicogroepen. Bij wie is het raadzaam om uitgebreid invasief onderzoek te doen en voor wie is dat niet nodig. Het gaat hier om screening.”

Tandarts

Het zal zeker een jaar duren voordat voldoende deelnemers aan de studie meedoen. Dan volgt uitgebreide analyse van de uitkomsten en vervolgonderzoek. Aan een uitspraak over hoe lang het nog duurt voordat deze methode, als het allemaal al gaat werken, beschikbaar is, waagt Bugter zich dus nog niet. Maar ook hij kan het fantaseren niet laten. “Er wordt al gesproken over een combinatie met je tandartsbezoek. Je ligt dan toch met je mond open, even een paar seconden je wang van binnen belichten past daar natuurlijk prima bij.”

Met dergelijke toepassingen houden we nu al wel rekening, voegt Amelink van TNO nog toe. “We nemen de gebruiksvriendelijkheid van de apparatuur meteen mee in de technologische ontwikkeling. De meting mag niet vervelend zijn voor patiënten en het apparaat moet compact en eenvoudig te bedienen zijn.”

Reageer